Bạn có bao giờ tự hỏi, “Thí Nghiệm Hô Hấp ở Thực Vật” là gì và tại sao nó lại quan trọng đến vậy? Bài viết này của Xe Tải Mỹ Đình sẽ đưa bạn khám phá sâu hơn về quá trình hô hấp ở thực vật, từ định nghĩa cơ bản đến các ứng dụng thực tiễn, giúp bạn hiểu rõ hơn về vai trò thiết yếu của nó đối với sự sống. Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về các thí nghiệm chứng minh quá trình này, các yếu tố ảnh hưởng và ý nghĩa của nó trong nông nghiệp và đời sống. Để hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng của cây trồng, hãy truy cập ngay XETAIMYDINH.EDU.VN để khám phá thêm nhiều thông tin hữu ích.
1. Thí Nghiệm Hô Hấp Ở Thực Vật Là Gì?
Thí nghiệm hô hấp ở thực vật là quá trình oxy hóa các hợp chất hữu cơ, giải phóng năng lượng cung cấp cho các hoạt động sống của cây, đồng thời thải ra khí cacbonic (CO2) và nước (H2O). Quá trình này diễn ra liên tục trong suốt vòng đời của cây, từ khi nảy mầm đến khi trưởng thành và sinh sản.
1.1 Định Nghĩa Chi Tiết Về Hô Hấp Ở Thực Vật
Hô hấp ở thực vật là một chuỗi các phản ứng hóa học phức tạp, trong đó các phân tử hữu cơ như glucose bị phân giải để tạo ra năng lượng dưới dạng ATP (adenosine triphosphate). ATP sau đó được sử dụng để cung cấp năng lượng cho các hoạt động sống của cây, như sinh trưởng, phát triển, vận chuyển chất dinh dưỡng và duy trì cấu trúc tế bào.
1.2 Phương Trình Tổng Quát Của Quá Trình Hô Hấp
Phương trình tổng quát của quá trình hô hấp ở thực vật có thể được biểu diễn như sau:
C6H12O6 + 6O2 → 6CO2 + 6H2O + Năng lượng (ATP + Nhiệt)
Trong đó:
- C6H12O6: Glucose (đường đơn)
- O2: Oxy
- CO2: Cacbonic
- H2O: Nước
- ATP: Adenosine Triphosphate (năng lượng)
1.3 So Sánh Hô Hấp Ở Thực Vật Với Quang Hợp
Hô hấp và quang hợp là hai quá trình sinh học quan trọng và đối lập nhau ở thực vật. Quang hợp sử dụng năng lượng ánh sáng để tổng hợp các hợp chất hữu cơ từ CO2 và H2O, trong khi hô hấp phân giải các hợp chất hữu cơ này để giải phóng năng lượng.
| Đặc Điểm | Quang Hợp | Hô Hấp |
|---|---|---|
| Mục đích | Tổng hợp chất hữu cơ (glucose) từ CO2 và H2O | Phân giải chất hữu cơ (glucose) để tạo ra năng lượng (ATP) |
| Nguồn năng lượng | Ánh sáng mặt trời | Chất hữu cơ (glucose) |
| Sản phẩm | Glucose và oxy | Cacbonic, nước và năng lượng (ATP) |
| Vị trí | Lục lạp (trong tế bào lá) | Tế bào chất và ty thể |
| Thời gian | Xảy ra khi có ánh sáng | Xảy ra liên tục cả ngày và đêm |
1.4 Tầm Quan Trọng Của Hô Hấp Đối Với Thực Vật
Hô hấp đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự sống của thực vật, cụ thể như sau:
- Cung cấp năng lượng: Hô hấp cung cấp năng lượng ATP cho tất cả các hoạt động sống của cây, từ sinh trưởng, phát triển đến vận chuyển chất dinh dưỡng và duy trì cấu trúc tế bào.
- Cung cấp các chất trung gian: Quá trình hô hấp tạo ra các chất trung gian quan trọng, được sử dụng để tổng hợp các hợp chất hữu cơ khác cần thiết cho sự phát triển của cây.
- Điều hòa nhiệt độ: Hô hấp giải phóng nhiệt, giúp cây duy trì nhiệt độ ổn định, đặc biệt trong điều kiện thời tiết lạnh.
- Loại bỏ chất thải: Hô hấp giúp loại bỏ các sản phẩm phụ không mong muốn của quá trình trao đổi chất.
2. Các Giai Đoạn Chính Của Quá Trình Hô Hấp Ở Thực Vật
Quá trình hô hấp ở thực vật diễn ra qua ba giai đoạn chính: đường phân, chu trình Krebs và chuỗi truyền electron.
2.1 Đường Phân (Glycolysis)
Đường phân là giai đoạn đầu tiên của quá trình hô hấp, diễn ra trong tế bào chất. Trong giai đoạn này, một phân tử glucose (C6H12O6) bị phân giải thành hai phân tử pyruvate (C3H4O3), tạo ra một lượng nhỏ ATP và NADH (nicotinamide adenine dinucleotide).
2.2 Chu Trình Krebs (Citric Acid Cycle)
Chu trình Krebs, còn gọi là chu trình axit citric, diễn ra trong chất nền của ty thể. Trong giai đoạn này, pyruvate được chuyển đổi thành acetyl-CoA, sau đó tham gia vào một chuỗi các phản ứng hóa học để tạo ra ATP, NADH, FADH2 (flavin adenine dinucleotide) và CO2.
2.3 Chuỗi Truyền Electron (Electron Transport Chain)
Chuỗi truyền electron diễn ra trên màng trong của ty thể. Trong giai đoạn này, NADH và FADH2 chuyển các electron của chúng qua một chuỗi các protein, tạo ra một gradient proton. Gradient proton này sau đó được sử dụng để tổng hợp một lượng lớn ATP thông qua quá trình phosphoryl hóa oxy hóa.
2.4 Bảng Tóm Tắt Các Giai Đoạn Hô Hấp
| Giai Đoạn | Vị Trí | Nguyên Liệu | Sản Phẩm | Năng Lượng (ATP) |
|---|---|---|---|---|
| Đường Phân | Tế Bào Chất | Glucose | Pyruvate, ATP, NADH | 2 |
| Chu Trình Krebs | Chất Nền Ty Thể | Pyruvate (Acetyl-CoA) | CO2, ATP, NADH, FADH2 | 2 |
| Chuỗi Truyền E- | Màng Trong Ty Thể | NADH, FADH2, O2 | H2O, ATP | 32-34 |
3. Các Thí Nghiệm Chứng Minh Quá Trình Hô Hấp Ở Thực Vật
Có nhiều thí nghiệm khác nhau được sử dụng để chứng minh quá trình hô hấp ở thực vật. Dưới đây là một số thí nghiệm phổ biến:
3.1 Thí Nghiệm Chứng Minh Thực Vật Thải Ra CO2
Mục đích: Chứng minh rằng thực vật thải ra CO2 trong quá trình hô hấp.
Chuẩn bị:
- Hạt nảy mầm (ví dụ: hạt đậu, hạt ngô)
- Bình thủy tinh
- Nước vôi trong (dung dịch Ca(OH)2)
- Nút cao su có ống dẫn khí
Tiến hành:
- Cho hạt nảy mầm vào bình thủy tinh.
- Đậy kín bình bằng nút cao su có ống dẫn khí.
- Nối ống dẫn khí với một ống nghiệm chứa nước vôi trong.
- Để bình trong bóng tối trong vài giờ.
Quan sát:
Nước vôi trong trong ống nghiệm sẽ bị vẩn đục, do CO2 từ quá trình hô hấp của hạt đã phản ứng với Ca(OH)2 tạo thành CaCO3 (kết tủa trắng).
Giải thích:
Hạt nảy mầm hô hấp, sử dụng oxy và thải ra CO2. CO2 này được dẫn qua ống dẫn khí vào ống nghiệm chứa nước vôi trong, gây ra phản ứng tạo kết tủa.
3.2 Thí Nghiệm Chứng Minh Thực Vật Hấp Thụ O2
Mục đích: Chứng minh rằng thực vật hấp thụ O2 trong quá trình hô hấp.
Chuẩn bị:
- Hạt nảy mầm
- Bình thủy tinh kín
- Ống nghiệm nhỏ chứa dung dịch KOH (kali hydroxit)
- Nút cao su
- Nước màu
Tiến hành:
- Cho hạt nảy mầm vào bình thủy tinh kín.
- Đặt ống nghiệm chứa dung dịch KOH vào trong bình (KOH có tác dụng hấp thụ CO2).
- Đậy kín bình bằng nút cao su, cắm một ống nhỏ chứa nước màu vào bình.
- Để bình trong một thời gian và quan sát sự thay đổi mực nước màu.
Quan sát:
Mực nước màu trong ống nghiệm sẽ dâng lên.
Giải thích:
Hạt nảy mầm hô hấp, hấp thụ O2 và thải ra CO2. CO2 bị dung dịch KOH hấp thụ, làm giảm áp suất trong bình. Do đó, nước màu bị hút vào bình, làm mực nước màu dâng lên.
3.3 Thí Nghiệm Đo Lượng Nhiệt Sinh Ra Trong Quá Trình Hô Hấp
Mục đích: Chứng minh rằng quá trình hô hấp tạo ra nhiệt.
Chuẩn bị:
- Hạt nảy mầm
- Bình cách nhiệt
- Nhiệt kế
Tiến hành:
- Cho một lượng hạt nảy mầm vào bình cách nhiệt.
- Đặt nhiệt kế vào bình để đo nhiệt độ.
- Đậy kín bình và theo dõi sự thay đổi nhiệt độ trong một khoảng thời gian.
Quan sát:
Nhiệt độ trong bình sẽ tăng lên.
Giải thích:
Hạt nảy mầm hô hấp, phân giải chất hữu cơ và giải phóng năng lượng dưới dạng nhiệt, làm tăng nhiệt độ trong bình.
3.4 Bảng Tóm Tắt Các Thí Nghiệm Hô Hấp
| Thí Nghiệm | Mục Đích | Chất Chỉ Thị/Dụng Cụ | Kết Quả Quan Sát | Giải Thích |
|---|---|---|---|---|
| Chứng Minh Thải CO2 | Chứng minh hô hấp thải CO2 | Nước Vôi Trong | Nước vôi trong vẩn đục | CO2 phản ứng với Ca(OH)2 tạo CaCO3 |
| Chứng Minh Hấp Thụ O2 | Chứng minh hô hấp hấp thụ O2 | Dung Dịch KOH, Nước Màu | Mực nước màu dâng lên | O2 bị hấp thụ, CO2 bị KOH hấp thụ, giảm áp suất |
| Đo Lượng Nhiệt Sinh Ra | Chứng minh hô hấp tạo nhiệt | Nhiệt Kế, Bình Cách Nhiệt | Nhiệt độ tăng lên | Hô hấp giải phóng năng lượng dưới dạng nhiệt |
4. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Hô Hấp Ở Thực Vật
Quá trình hô hấp ở thực vật chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm nhiệt độ, nồng độ oxy, nồng độ CO2 và độ ẩm.
4.1 Nhiệt Độ
Nhiệt độ là một trong những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến tốc độ hô hấp ở thực vật. Nhìn chung, tốc độ hô hấp tăng khi nhiệt độ tăng lên đến một mức tối ưu, sau đó giảm dần khi nhiệt độ tiếp tục tăng quá cao. Theo nghiên cứu của Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội, tốc độ hô hấp của lúa tăng nhanh trong khoảng nhiệt độ từ 20-30°C, nhưng giảm khi nhiệt độ vượt quá 35°C (Nguồn: Tạp chí Khoa học và Phát triển Nông thôn, 2022).
4.2 Nồng Độ Oxy
Oxy là nguyên liệu cần thiết cho quá trình hô hấp hiếu khí. Do đó, nồng độ oxy trong môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ hô hấp của thực vật. Khi nồng độ oxy giảm xuống dưới một mức nhất định, tốc độ hô hấp sẽ giảm đáng kể.
4.3 Nồng Độ CO2
Nồng độ CO2 cao có thể ức chế quá trình hô hấp ở thực vật. Điều này là do CO2 cạnh tranh với oxy trong các phản ứng hô hấp.
4.4 Độ Ẩm
Độ ẩm ảnh hưởng đến quá trình hô hấp thông qua ảnh hưởng đến hoạt động của các enzyme và sự vận chuyển các chất trong cây. Độ ẩm quá thấp hoặc quá cao đều có thể làm giảm tốc độ hô hấp.
4.5 Ảnh Hưởng Của Ánh Sáng
Ánh sáng trực tiếp không ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hô hấp, nhưng nó ảnh hưởng gián tiếp thông qua quá trình quang hợp. Khi cây quang hợp mạnh, nó tạo ra nhiều glucose, cung cấp nguyên liệu cho quá trình hô hấp.
4.6 Bảng Tóm Tắt Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Hô Hấp
| Yếu Tố | Ảnh Hưởng |
|---|---|
| Nhiệt Độ | Tốc độ hô hấp tăng khi nhiệt độ tăng đến mức tối ưu, sau đó giảm khi nhiệt độ quá cao. |
| Nồng Độ Oxy | Nồng độ oxy thấp làm giảm tốc độ hô hấp. |
| Nồng Độ CO2 | Nồng độ CO2 cao có thể ức chế quá trình hô hấp. |
| Độ Ẩm | Độ ẩm quá thấp hoặc quá cao đều có thể làm giảm tốc độ hô hấp. |
5. Ứng Dụng Của Nghiên Cứu Về Hô Hấp Ở Thực Vật Trong Nông Nghiệp
Nghiên cứu về hô hấp ở thực vật có nhiều ứng dụng quan trọng trong nông nghiệp, giúp nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng.
5.1 Điều Khiển Điều Kiện Bảo Quản Nông Sản
Hiểu rõ về các yếu tố ảnh hưởng đến hô hấp giúp chúng ta điều khiển điều kiện bảo quản nông sản một cách hiệu quả. Ví dụ, giảm nhiệt độ và nồng độ oxy trong kho bảo quản có thể làm chậm quá trình hô hấp, kéo dài thời gian bảo quản của rau quả.
5.2 Chọn Giống Cây Trồng Có Năng Suất Cao
Các giống cây trồng có năng suất cao thường có tốc độ hô hấp thấp hơn so với các giống cây trồng có năng suất thấp. Điều này là do chúng sử dụng năng lượng hiệu quả hơn và ít lãng phí năng lượng hơn trong quá trình hô hấp.
5.3 Tối Ưu Hóa Điều Kiện Canh Tác
Bằng cách điều chỉnh các yếu tố như nhiệt độ, độ ẩm và ánh sáng, chúng ta có thể tối ưu hóa quá trình hô hấp ở thực vật, giúp cây sinh trưởng và phát triển tốt hơn.
5.4 Nghiên Cứu Về Hô Hấp Trong Điều Kiện Stress
Nghiên cứu về cách thực vật phản ứng với các điều kiện stress như hạn hán, ngập úng và nhiệt độ cao có thể giúp chúng ta phát triển các giống cây trồng chịu stress tốt hơn.
5.5 Bảng Ứng Dụng Của Nghiên Cứu Hô Hấp Trong Nông Nghiệp
| Ứng Dụng | Lợi Ích |
|---|---|
| Điều Khiển Điều Kiện Bảo Quản Nông Sản | Kéo dài thời gian bảo quản, giảm thất thoát sau thu hoạch. |
| Chọn Giống Cây Trồng Có Năng Suất Cao | Tăng năng suất và hiệu quả sử dụng năng lượng. |
| Tối Ưu Hóa Điều Kiện Canh Tác | Cải thiện sinh trưởng và phát triển của cây trồng, tăng năng suất. |
| Nghiên Cứu Về Hô Hấp Trong Điều Kiện Stress | Phát triển các giống cây trồng chịu stress tốt hơn, đảm bảo năng suất trong điều kiện bất lợi. |
6. Ý Nghĩa Của Thí Nghiệm Hô Hấp Ở Thực Vật Trong Đời Sống
Thí nghiệm hô hấp ở thực vật không chỉ có ý nghĩa trong nông nghiệp mà còn có nhiều ứng dụng quan trọng trong đời sống hàng ngày.
6.1 Cung Cấp Lương Thực Và Thực Phẩm
Thực vật là nguồn cung cấp lương thực và thực phẩm chính cho con người và động vật. Hiểu rõ về quá trình hô hấp ở thực vật giúp chúng ta sản xuất lương thực và thực phẩm hiệu quả hơn.
6.2 Cung Cấp Oxy Cho Sự Sống
Thực vật thải ra oxy trong quá trình quang hợp, cung cấp oxy cho sự hô hấp của con người và động vật. Hô hấp ở thực vật cũng giúp duy trì sự cân bằng oxy trong khí quyển.
6.3 Điều Hòa Khí Hậu
Thực vật hấp thụ CO2 trong quá trình quang hợp, giúp giảm lượng CO2 trong khí quyển và điều hòa khí hậu. Hô hấp ở thực vật cũng đóng vai trò quan trọng trong chu trình cacbon toàn cầu.
6.4 Tạo Cảnh Quan Xanh Sạch Đẹp
Thực vật được sử dụng để tạo cảnh quan xanh, sạch, đẹp trong các khu đô thị và khu dân cư. Hô hấp ở thực vật giúp duy trì sự sống của cây xanh và cải thiện chất lượng không khí.
6.5 Sản Xuất Các Sản Phẩm Công Nghiệp
Nhiều sản phẩm công nghiệp như gỗ, giấy, sợi và dược phẩm được sản xuất từ thực vật. Hiểu rõ về quá trình hô hấp ở thực vật giúp chúng ta sản xuất các sản phẩm này một cách bền vững và hiệu quả hơn.
6.6 Bảng Ý Nghĩa Của Nghiên Cứu Hô Hấp Trong Đời Sống
| Ý Nghĩa | Tác Động |
|---|---|
| Cung Cấp Lương Thực Và Thực Phẩm | Đảm bảo nguồn cung cấp lương thực và thực phẩm ổn định và bền vững cho con người và động vật. |
| Cung Cấp Oxy Cho Sự Sống | Duy trì sự sống của con người và động vật, đảm bảo sự cân bằng oxy trong khí quyển. |
| Điều Hòa Khí Hậu | Giảm lượng CO2 trong khí quyển, điều hòa khí hậu và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. |
| Tạo Cảnh Quan Xanh Sạch Đẹp | Cải thiện chất lượng không khí, tạo môi trường sống trong lành và nâng cao chất lượng cuộc sống. |
| Sản Xuất Các Sản Phẩm Công Nghiệp | Sản xuất các sản phẩm công nghiệp từ thực vật một cách bền vững và hiệu quả, giảm thiểu tác động đến môi trường. |
7. Các Nghiên Cứu Mới Nhất Về Hô Hấp Ở Thực Vật
Các nhà khoa học trên thế giới đang tiếp tục nghiên cứu về quá trình hô hấp ở thực vật để hiểu rõ hơn về cơ chế điều khiển và ứng dụng nó trong thực tế. Một số nghiên cứu mới nhất tập trung vào các lĩnh vực sau:
7.1 Ảnh Hưởng Của Biến Đổi Khí Hậu Đến Hô Hấp
Các nhà khoa học đang nghiên cứu về tác động của biến đổi khí hậu, như nhiệt độ tăng cao và nồng độ CO2 tăng, đến quá trình hô hấp ở thực vật. Nghiên cứu này giúp chúng ta dự đoán được những thay đổi trong năng suất cây trồng và phát triển các biện pháp thích ứng.
7.2 Vai Trò Của Hô Hấp Trong Quá Trình Chín Của Quả
Hô hấp đóng vai trò quan trọng trong quá trình chín của quả. Các nhà khoa học đang nghiên cứu về cơ chế điều khiển hô hấp trong quá trình chín để kéo dài thời gian bảo quản và cải thiện chất lượng quả.
7.3 Hô Hấp Trong Điều Kiện Thiếu Oxy
Trong điều kiện thiếu oxy, thực vật có thể chuyển sang hô hấp kỵ khí. Các nhà khoa học đang nghiên cứu về cơ chế hô hấp kỵ khí và cách nó ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của cây trồng.
7.4 Bảng Tóm Tắt Các Nghiên Cứu Mới Nhất
| Lĩnh Vực Nghiên Cứu | Mục Tiêu |
|---|---|
| Ảnh Hưởng Của Biến Đổi Khí Hậu Đến Hô Hấp | Dự đoán những thay đổi trong năng suất cây trồng và phát triển các biện pháp thích ứng. |
| Vai Trò Của Hô Hấp Trong Quá Trình Chín Của Quả | Kéo dài thời gian bảo quản và cải thiện chất lượng quả. |
| Hô Hấp Trong Điều Kiện Thiếu Oxy | Hiểu rõ cơ chế hô hấp kỵ khí và cách nó ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của cây trồng. |
8. Câu Hỏi Thường Gặp Về Thí Nghiệm Hô Hấp Ở Thực Vật (FAQ)
Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về quá trình hô hấp ở thực vật:
8.1 Tại Sao Thực Vật Cần Hô Hấp?
Thực vật cần hô hấp để tạo ra năng lượng ATP, cung cấp cho các hoạt động sống như sinh trưởng, phát triển và vận chuyển chất dinh dưỡng.
8.2 Hô Hấp Ở Thực Vật Xảy Ra Ở Đâu?
Hô hấp ở thực vật xảy ra trong tế bào chất và ty thể.
8.3 Khi Nào Thực Vật Hô Hấp?
Thực vật hô hấp liên tục cả ngày và đêm.
8.4 Hô Hấp Và Quang Hợp Khác Nhau Như Thế Nào?
Quang hợp tổng hợp chất hữu cơ từ CO2 và H2O, sử dụng năng lượng ánh sáng. Hô hấp phân giải chất hữu cơ để tạo ra năng lượng ATP.
8.5 Những Yếu Tố Nào Ảnh Hưởng Đến Hô Hấp Ở Thực Vật?
Nhiệt độ, nồng độ oxy, nồng độ CO2 và độ ẩm là những yếu tố ảnh hưởng đến hô hấp ở thực vật.
8.6 Tại Sao Nông Dân Cần Quan Tâm Đến Hô Hấp Ở Thực Vật?
Hiểu rõ về hô hấp giúp nông dân điều khiển điều kiện bảo quản nông sản, chọn giống cây trồng có năng suất cao và tối ưu hóa điều kiện canh tác.
8.7 Hô Hấp Kỵ Khí Là Gì?
Hô hấp kỵ khí là quá trình hô hấp xảy ra trong điều kiện thiếu oxy, tạo ra ít năng lượng hơn so với hô hấp hiếu khí.
8.8 Làm Thế Nào Để Giảm Hô Hấp Ở Nông Sản Sau Thu Hoạch?
Giảm nhiệt độ và nồng độ oxy trong kho bảo quản là một cách để làm chậm quá trình hô hấp ở nông sản sau thu hoạch.
8.9 Loại Khí Nào Được Thải Ra Trong Quá Trình Hô Hấp?
Khí cacbonic (CO2) được thải ra trong quá trình hô hấp.
8.10 Tại Sao Hạt Nảy Mầm Hô Hấp Mạnh Hơn Hạt Khô?
Hạt nảy mầm có các hoạt động trao đổi chất mạnh mẽ hơn để hỗ trợ quá trình sinh trưởng, do đó cần nhiều năng lượng hơn và hô hấp mạnh hơn.
9. Kết Luận
Thí nghiệm hô hấp ở thực vật là một lĩnh vực nghiên cứu quan trọng, có nhiều ứng dụng trong nông nghiệp và đời sống. Hiểu rõ về quá trình hô hấp giúp chúng ta nâng cao năng suất cây trồng, bảo quản nông sản hiệu quả và tạo ra một môi trường sống xanh, sạch, đẹp. Nếu bạn đang tìm kiếm thông tin chi tiết và đáng tin cậy về xe tải ở Mỹ Đình, hãy truy cập ngay XETAIMYDINH.EDU.VN để được tư vấn và giải đáp mọi thắc mắc.
Hình ảnh minh họa hạt nảy mầm hô hấp thải CO2 làm đục nước vôi trong, một thí nghiệm chứng minh quá trình hô hấp ở thực vật.
