Sample Là Gì? Nếu bạn đang tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi này trong lĩnh vực âm nhạc, Xe Tải Mỹ Đình (XETAIMYDINH.EDU.VN) sẽ giúp bạn khám phá khái niệm “sample” một cách chi tiết và dễ hiểu. Từ đó, bạn sẽ nắm bắt được cách thức sử dụng sample, các vấn đề pháp lý liên quan, cũng như những ví dụ điển hình trong âm nhạc Việt Nam và thế giới. Hãy cùng tìm hiểu về sampling, nhạc mẫu và bản quyền âm nhạc nhé.
1. Sample Trong Âm Nhạc, Định Nghĩa Như Thế Nào?
Sample là gì? Trong âm nhạc, sample là một đoạn âm thanh ngắn được trích xuất từ một bản thu âm gốc để sử dụng lại trong một tác phẩm âm nhạc mới. Sampling là kỹ thuật sử dụng các sample này để tạo ra những giai điệu, nhịp điệu hoặc âm thanh độc đáo. Sample có thể là bất cứ thứ gì, từ một đoạn nhạc cụ, một giọng hát, một hiệu ứng âm thanh, hoặc thậm chí là một đoạn đối thoại.
1.1 Bản Chất Của Sample Trong Âm Nhạc
Sampling được xem như một hình thức “chắp vá” nghệ thuật, nơi các nghệ sĩ sử dụng những mảnh ghép âm thanh có sẵn để tạo nên một tác phẩm hoàn toàn mới. Điều này mở ra những khả năng sáng tạo vô tận, cho phép các nhà sản xuất âm nhạc khám phá những âm thanh độc đáo và kết hợp chúng theo những cách bất ngờ. Theo nghiên cứu của Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội, Khoa Âm thanh Ánh sáng, vào tháng 5 năm 2024, sampling tạo ra sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại, mang đến những trải nghiệm âm nhạc phong phú và đa dạng.
1.2 Sample Album Là Gì?
Trong những năm gần đây, các nghệ sĩ thường phát hành “sample album” trước khi ra mắt album chính thức. Trong trường hợp này, sample là những đoạn nhạc ngắn, cho phép khán giả nghe thử trước toàn bộ album. Điều này giúp tạo sự mong đợi và thu hút sự chú ý của công chúng.
2. Lịch Sử Ra Đời Của Kỹ Thuật Sampling
2.1 Jazz Từ New Orleans: Khởi Nguồn Của Sự Vay Mượn Âm Thanh
Bản chất của sampling là sự vay mượn. Đầu thế kỷ 20, nhận thức về sự vay mượn trong âm nhạc dần hình thành rõ nét khi dòng nhạc jazz từ New Orleans (Mỹ) xuất hiện. Các nhạc công thường “lấy sample” những giai điệu, âm giai, đoạn tiết tấu cho phần trình diễn trực tiếp.
Ban nhạc Jazz từ New Orleans năm 1907
Họ luôn giữ thái độ kính trọng đối với tác giả khi chơi nhạc, đồng thời tạo sự kết nối giữa khán giả và nhạc công khi họ chơi những âm điệu quen thuộc. Từ đó, việc “vay mượn âm nhạc” trở nên phổ biến và tạo cảm hứng cho các dòng nhạc sau này như Rock, Blue, Electro, House, Hip-Hop,…
2.2 Musique Concrète: Thử Nghiệm Âm Thanh Sơ Khai
Vào những năm 40, nhà soạn nhạc người Pháp Pierre Schaeffer tình cờ phát minh ra phương thức lấy sample âm thanh sơ khai khi ông mày mò với những thiết bị âm thanh điện tử, sử dụng các âm thanh thu sẵn từ đĩa than và băng. Sau đó, ông cắt chúng thành từng mảnh nhỏ rồi ghép ngẫu nhiên lại thành musique concrète (khối âm thanh).
2.3 Sự Ra Đời Của Hip-Hop: Cuộc Cách Mạng Sampling Bùng Nổ
Theo tư liệu từ Netflix Series Hip-Hop Evolution và Red Bull Music, ngày 11/8/1973, tại buổi tiệc Back To School Jam ở phòng sinh hoạt của chung cư 1520 Sedgwick Avenue – nơi khai sinh ra Hip-Hop – đã có một cuộc cách mạng âm nhạc xảy ra.
DJ Kool Herc là người đầu tiên trình diễn bộ sưu tập đĩa than trên hai turntable cùng lúc. Thay vì chơi nhạc Disco thịnh hành, ông chơi âm thanh quen thuộc với người Mỹ da màu thời đó: nhạc Soul.
DJ Kool Herc: Người tiên phong trong kỹ thuật sampling trong nhạc Hip-Hop.
Đó là những bản nhạc như Give It Up Or Turnit A Loose của James Brown, It’s Just Begun của Jimmy Castor và Melting Pot của Booker T. & M.G. DJ Kool Herc phát minh ra Merry-Go-Round (vòng lặp), một kỹ thuật DJ trong đó phần loop của 2 bản thu âm trên cả hai turntable tạo ra một nhịp điệu vĩnh cửu.
Sample âm thanh ông sử dụng là đoạn trống và bass của đĩa than, gọi là breakbeat. DJ Kool Herc là người đầu tiên khởi xướng phong trào sampling sau buổi trình diễn lịch sử đó.
3. Ứng Dụng Của Sample Trong Sản Xuất Âm Nhạc
3.1 Khi Ý Tưởng Gặp Khó Khăn Về Nguồn Lực
Người sản xuất âm nhạc có ý tưởng cho bài nhạc, nhưng lại bị hạn chế về thu âm, nhạc công, ca sĩ hoặc chất lượng âm thanh. Cách dễ nhất để biến ý tưởng này thành hiện thực là lấy sample âm thanh từ những bản thu âm có sẵn, từ các thiết bị điện tử (đĩa than, cát sét, CD, điện thoại, internet,…). Sau đó, bạn cắt ghép những âm thanh đó thành một bài nhạc mới hoàn chỉnh.
J Dilla bên chiếc MPC: Công cụ tạo nên những bản nhạc sample huyền thoại
3.2 Nghệ Thuật Tái Chế Âm Thanh
Sử dụng sample cũng có thể hiểu như là nghệ thuật tái chế. Quá trình này bao gồm các kỹ thuật sản xuất âm nhạc như splice (cắt), looped (lặp lại), pitch-shifted (chỉnh cao độ), speed-up or slowed-down (tăng hoặc giảm nhịp độ).
4. Vấn Đề Bản Quyền Và Pháp Lý Liên Quan Đến Sample
4.1 Xin Phép Bản Quyền Khi Sử Dụng Sample
Khi sử dụng sample từ giá trị trí tuệ của tác giả cho mục đích thương mại hóa tác phẩm, việc xin phép bản quyền là điều bắt buộc. Điều này đảm bảo sự tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ và tránh các tranh chấp pháp lý.
4.2 Sample Clearing: Thủ Tục Duyệt Bản Quyền
Để xin được bản quyền sử dụng một bài nhạc, bạn phải liên hệ 2 người sau:
- Người nắm giữ bản quyền tác giả
- Người nắm giữ bản quyền của bản thu âm
Việc sử dụng mẫu âm với mục đích thương mại hóa chỉ hợp pháp khi bạn trả phí đầy đủ. Còn đối với những sản phẩm sáng tạo không có mục đích thương mại? Điều này còn tùy thuộc vào quyết định của chủ nhân bản quyền tác phẩm. Tuy nhiên, hầu hết người sử dụng có thể thể hiện sự tôn trọng qua cách ghi rõ nguồn gốc của tác phẩm.
Giấy chứng nhận đăng ký bản quyền tác giả: Bước quan trọng để sử dụng sample hợp pháp.
Theo Cục Bản quyền Tác giả Việt Nam, việc sử dụng sample mà không xin phép có thể dẫn đến các hình phạt hành chính hoặc thậm chí là truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây thiệt hại nghiêm trọng cho chủ sở hữu bản quyền.
5. Sự Phổ Biến Của Sampling Trên Thế Giới
5.1 Top 10 Ca Khúc Được Sử Dụng Sample Nhiều Nhất
Trang WhoSampled thống kê 10 ca khúc được sử dụng sample nhiều nhất trên thế giới:
Thứ Hạng | Ca Khúc | Nghệ Sĩ | Số Lần Sử Dụng Sample |
---|---|---|---|
1 | Amen, Brother | The Winstons | 5,359 |
2 | Funky Drummer | James Brown | 3,292 |
3 | Hot Pants | James Brown | 2,148 |
4 | Change the Beats | Fab Five Freddy | 1,873 |
5 | Think (About It) | Lyn Collins | 1,718 |
6 | The Message | Grandmaster Flash | 1,451 |
7 | Apache | Incredible Bongo Band | 1,362 |
8 | Soul Pride | James Brown | 1,353 |
9 | Ashley’s Roachclip | The Soul Searchers | 1,328 |
10 | Different Strokes | Syl Johnson | 1,305 |
10 ca khúc được sử dụng sample nhiều nhất trên thế giới
Trong đó, Amen, Brother của The Winstons trở thành ca khúc được sử dụng sample nhiều nhất trong lịch sử âm nhạc – xuất hiện trong 5,359 ca khúc. Đặc biệt là phần solo trống được các nghệ sĩ dòng drum & bass, Hip-Hop rất ưa chuộng, sau này được gọi tắt là “Amen Breaks”. Bên cạnh đó, The Winstons cũng trở thành nghệ sĩ thứ 2 được sử dụng mẫu âm thanh nhiều nhất, sau James Brown.
5.2 Nujabes: Bậc Thầy Sampling Tinh Tế
Một cái tên không thể bỏ qua trong việc sử dụng sample tinh tế là Nujabes, nhà sản xuất âm nhạc/DJ người Nhật Bản. Hai ca khúc đặc biệt mà giới Hip-Hop không ai không biết của ông là Aruarian Dance và Feather.
Aruarian Dance được Nujabes lấy sample từ bản nhạc gốc Pavane for a Dead Princess của Maurice Ravel. Năm 1969, Laurindo Almeida thu âm phiên bản guitar phối lại, và Nujabes đã sử dụng phiên bản đó cho tác phẩm của mình.
Huyền thoại DJ Nhật Bản Nujabes: Bậc thầy sampling với những tác phẩm vượt thời gian.
Đối với Feather, ông đã sử dụng sample từ ca khúc Love Theme, sáng tác bởi Newman năm 1953. Bản phối của Yusef Lateef ra đời năm 1961. Nujabes chỉ lấy 6 giây từ bản phối của Yusef Lateef để sử dụng trong Feather.
Câu chuyện của Nujabes cho thấy sự đầu tư kỹ lưỡng và công sức mà các nghệ sĩ dành cho tác phẩm của mình.
6. Thực Trạng Sử Dụng Sample Tại Việt Nam
6.1 Những Nghệ Sĩ Tiên Phong Sử Dụng Sample
Nhạc sĩ Trí Minh năm 2011 ra mắt Hanoi Love Stories, album nhạc điện tử về Hà Nội. Hầu như toàn bộ album là nhạc không lời, ca khúc có lời duy nhất là Một Thế Giới Không Biệt Ly. Hai bài sử dụng sample trong Hanoi Love Stories là Âm Hưởng Việt Nam và Bay Lên Mặt Trăng Việt Nam.
Album Hanoi Love Stories của nhạc sĩ Trí Minh
Năm 2012, rapper Nah phát hành mixtape VietRap No1tuLoveR. Hầu hết các ca khúc trong mixtape sử dụng sample các bài hát nổi tiếng của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, như Một Cõi Đi Về, Cát Bụi, Ngẫu Nhiên, Chiều Một Mình Qua Phố.
6.2 Các Rapper Việt Nam Và Nguồn Cảm Hứng Từ Âm Nhạc Dân Gian
Ngoài âm nhạc của Trịnh Công Sơn, Lê Cát Trọng Lý hay những giọng ca nữ cũng được nhiều rapper Việt Nam yêu thích và sử dụng chất liệu vào ca khúc của mình. Có thể kể đến:
- Đen – Chuyến Xe (sample từ ca khúc cùng tên của Lê Cát Trọng Lý)
- Cam – Chuyến Xe (sample từ ca khúc cùng tên của Lê Cát Trọng Lý)
- S.D Records – Đôi Bờ (sample từ ca khúc nhạc ngoại lời Việt, thể hiện bởi Lê Cát Trọng Lý)
- DSK – Vần 2 (sample từ tác phẩm Thét Nhạc của cố nghệ sĩ ca trù Quách Thị Hồ)
- DSK – Ai (sample từ ca khúc cùng tên của Nhạc của Trang)
6.3 Sự Kiện [loading…]: Lan Tỏa Văn Hóa Sampling
Tháng 1/2020, một nhóm beatmaker/producer Việt Nam gồm Black Po, DUSTIN NGO, chjuljnh, Soulju., và DJ Style D tạo nên sự kiện [loading…]. Tổ chức này kết nối các cá nhân có cùng sở thích và truyền tải cho khán giả Việt Nam hiểu được cội nguồn cảm xúc của nền văn hóa Hip-Hop, cách sử dụng mẫu âm thanh, cũng như có cái nhìn đúng đắn hơn về khái niệm nhạc lo-fi.
Sự kiện loading của cộng đồng beatmaker/producer Việt Nam
6.4 Những DJ/Producer Việt Nam Sáng Tạo Với Sample
DJ Jase, trong bài Về Với Em Đi, đã sử dụng sample bài Bắt Đền thu âm trước 1975 của cặp đôi ca sĩ Hùng Cường – Mai Lệ Huyền. Nhạc của DJ Jase thường lấy sample nhạc Việt Nam, tạo ra vibe riêng của anh cũng như chuỗi sự kiện nhạc underground BASS REPUBLIC tại TP.HCM.
Teddy Chilla, trong bài Conspiracy, đã sử dụng sample tiếng đàn tranh Việt Nam cùng giọng nói của cố giáo sư Trần Văn Khê. Teddy chia sẻ đã phải nghe đi nghe lại bài phỏng vấn gần 2 tiếng của thầy, cắt, ghép từng chữ rất nhiều lần để có được đoạn lyrics cuối cùng.
Larria., DJ Jase và Teddy Chilla: Những DJ/producer Việt Nam tiên phong sử dụng sample.
Larria., DJ/producer trẻ hoạt động tại TP.HCM, được biết đến với cách sử dụng sample nhạc thập niên 90-2000, lấy cảm hứng từ Soul, R&B, Funk, City Pop,… và thử nghiệm trên các thể loại như Trap, Phonk, Boombap, Vaporwave. Một số tác phẩm quen thuộc của anh như Cho Nhau Tình Yêu (sample từ ca khúc cùng tên của Ngọc Lan) hay Tóc Ngắn (sample từ ca khúc cùng tên của Mỹ Linh).
7. Kết Luận
Sample và văn hóa sampling đã, đang và sẽ là một phần quan trọng của sự phát triển âm nhạc thế giới. Thực hành nó cũng là cách để các nghệ sĩ bày tỏ sự tôn kính với thành quả của các thế hệ đi trước. Trong tương lai, sample có lẽ sẽ được biến thể theo nhiều cách trong các tác phẩm nghệ thuật khác nhau, biến một bài hát bình thường trở thành một tác phẩm tuyệt vời.
Bạn muốn tìm hiểu thêm về các loại xe tải phù hợp với nhu cầu vận chuyển của mình, cũng như các dịch vụ hỗ trợ liên quan? Hãy truy cập XETAIMYDINH.EDU.VN ngay hôm nay để được tư vấn và giải đáp mọi thắc mắc! Địa chỉ: Số 18 đường Mỹ Đình, phường Mỹ Đình 2, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội. Hotline: 0247 309 9988.
8. Câu Hỏi Thường Gặp Về Sample Trong Âm Nhạc (FAQ)
8.1. Sample là gì trong âm nhạc và tại sao nó lại quan trọng?
Sample là gì? Sample là một đoạn âm thanh ngắn được trích từ bản thu âm gốc và sử dụng lại trong một tác phẩm mới. Nó quan trọng vì giúp tạo ra âm thanh độc đáo và kết nối giữa quá khứ và hiện tại.
8.2. Làm thế nào để sử dụng sample một cách hợp pháp?
Để sử dụng sample hợp pháp, bạn cần xin phép bản quyền từ chủ sở hữu bản quyền tác giả và bản quyền của bản thu âm gốc.
8.3. Những thể loại nhạc nào thường sử dụng sample?
Các thể loại nhạc thường sử dụng sample bao gồm Hip-Hop, Electronic, Jazz, Rock và Pop.
8.4. Công cụ nào thường được sử dụng để tạo sample?
Các công cụ phổ biến để tạo sample bao gồm MPC, Ableton Live, FL Studio và các phần mềm chỉnh sửa âm thanh chuyên nghiệp.
8.5. Sample album là gì và nó được sử dụng như thế nào?
Sample album là một tuyển tập các đoạn nhạc ngắn từ các bài hát trong album sắp phát hành, được sử dụng để quảng bá và tạo sự mong đợi cho album đó.
8.6. Có những rủi ro pháp lý nào khi sử dụng sample không được phép?
Rủi ro pháp lý khi sử dụng sample không được phép bao gồm bị kiện vi phạm bản quyền, phải trả tiền bồi thường và thậm chí là bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
8.7. Những nghệ sĩ nổi tiếng nào đã sử dụng sample một cách sáng tạo?
Nujabes, DJ Shadow, Kanye West và J Dilla là những nghệ sĩ nổi tiếng đã sử dụng sample một cách sáng tạo trong các tác phẩm của mình.
8.8. Sự khác biệt giữa sample và cover là gì?
Sample là việc sử dụng một phần của bản thu âm gốc, trong khi cover là việc thu âm lại toàn bộ bài hát của người khác.
8.9. Làm thế nào để tìm kiếm sample phù hợp cho dự án âm nhạc của tôi?
Bạn có thể tìm kiếm sample trên các trang web chuyên về sample, thư viện âm thanh hoặc tự tạo sample từ các bản thu âm của riêng mình.
8.10. Văn hóa sampling đã ảnh hưởng đến sự phát triển của âm nhạc như thế nào?
Văn hóa sampling đã mở ra những khả năng sáng tạo mới, tạo ra những thể loại nhạc mới và làm phong phú thêm ngôn ngữ âm nhạc.