Ngôi kể thứ ba là phương pháp kể chuyện mà người kể đứng ngoài câu chuyện, sử dụng đại từ nhân xưng như “anh ấy,” “cô ấy,” “họ,” hoặc tên riêng của nhân vật. Tại Xe Tải Mỹ Đình, chúng tôi giúp bạn hiểu rõ hơn về ngôi kể thứ ba, từ định nghĩa, tác dụng, đến các ví dụ minh họa cụ thể, giúp bạn nắm vững kiến thức này một cách dễ dàng. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc về ngôi kể thứ ba, bao gồm cả ngôi kể thứ ba toàn tri và ngôi kể thứ ba hạn tri, cùng những ứng dụng của chúng trong văn học và đời sống.
1. Ngôi Kể Thứ 3 Là Gì?
Ngôi kể thứ ba là một hình thức kể chuyện mà người kể không phải là một nhân vật trong câu chuyện mà là người quan sát bên ngoài. Theo “Từ điển thuật ngữ văn học” của Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi (2004), ngôi kể thứ ba tạo ra sự khách quan và cho phép người kể tự do di chuyển giữa các nhân vật và sự kiện.
1.1. Định Nghĩa Chi Tiết
Trong ngôi kể thứ ba, người kể chuyện sử dụng các đại từ nhân xưng như “anh ta,” “cô ta,” “nó,” “họ,” hoặc tên riêng của nhân vật để gọi các nhân vật trong truyện. Điều này khác biệt so với ngôi kể thứ nhất, nơi người kể chuyện sử dụng đại từ “tôi” và trực tiếp tham gia vào các sự kiện. Ngôi kể thứ ba giúp tạo ra một khoảng cách giữa người đọc và câu chuyện, cho phép người đọc nhìn nhận các sự kiện và nhân vật một cách khách quan hơn.
1.2. Đặc Điểm Nhận Biết
- Sử dụng đại từ nhân xưng: “Anh ấy,” “cô ấy,” “họ,” “nó,” hoặc tên riêng của nhân vật.
- Người kể chuyện đứng ngoài câu chuyện: Không tham gia trực tiếp vào các sự kiện.
- Khách quan: Người kể chuyện thường trình bày các sự kiện một cách khách quan, ít thể hiện cảm xúc cá nhân.
1.3. Phân Loại Ngôi Kể Thứ 3
Có hai loại chính của ngôi kể thứ ba:
- Ngôi kể thứ ba toàn tri (Omniscient): Người kể chuyện biết tất cả mọi thứ về câu chuyện, bao gồm suy nghĩ, cảm xúc và hành động của tất cả các nhân vật.
- Ngôi kể thứ ba hạn tri (Limited): Người kể chuyện chỉ biết những gì một nhân vật cụ thể biết, thường là nhân vật chính.
2. Ưu Điểm Của Ngôi Kể Thứ 3
Ngôi kể thứ ba mang lại nhiều lợi ích cho người viết và người đọc, giúp câu chuyện trở nên hấp dẫn và sâu sắc hơn.
2.1. Tạo Tính Khách Quan
Việc người kể chuyện đứng ngoài câu chuyện giúp tạo ra một cái nhìn khách quan về các sự kiện và nhân vật. Điều này cho phép người đọc tự đánh giá và đưa ra nhận xét của riêng mình mà không bị ảnh hưởng bởi quan điểm cá nhân của người kể chuyện.
2.2. Linh Hoạt Trong Việc Truyền Đạt Thông Tin
Ngôi kể thứ ba, đặc biệt là ngôi kể thứ ba toàn tri, cho phép người kể chuyện tự do di chuyển giữa các nhân vật và sự kiện, cung cấp thông tin từ nhiều góc độ khác nhau. Điều này giúp người đọc có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về câu chuyện.
2.3. Dễ Dàng Xây Dựng Nhiều Tuyến Nhân Vật
Với ngôi kể thứ ba, người viết có thể dễ dàng giới thiệu và phát triển nhiều tuyến nhân vật khác nhau, mỗi nhân vật có câu chuyện và số phận riêng. Điều này làm cho câu chuyện trở nên phong phú và đa dạng hơn.
2.4. Mở Rộng Phạm Vi Câu Chuyện
Ngôi kể thứ ba không bị giới hạn bởi góc nhìn của một nhân vật duy nhất, cho phép người kể chuyện mở rộng phạm vi câu chuyện và khám phá nhiều khía cạnh khác nhau của thế giới trong truyện.
3. Ngôi Kể Thứ 3 Toàn Tri Là Gì?
Ngôi kể thứ ba toàn tri là hình thức kể chuyện mà người kể biết tất cả mọi thứ về câu chuyện, bao gồm suy nghĩ, cảm xúc và hành động của tất cả các nhân vật.
3.1. Định Nghĩa Ngôi Kể Thứ 3 Toàn Tri
Theo “Lý luận văn học” của Hà Minh Đức (2005), ngôi kể thứ ba toàn tri cho phép người kể chuyện có quyền năng tối thượng trong việc điều khiển và trình bày câu chuyện. Người kể có thể xâm nhập vào tâm trí của bất kỳ nhân vật nào, tiết lộ quá khứ, hiện tại và tương lai của họ.
3.2. Đặc Điểm Của Ngôi Kể Thứ 3 Toàn Tri
- Biết tất cả mọi thứ: Người kể biết tất cả mọi thứ về câu chuyện, từ quá khứ, hiện tại đến tương lai, từ suy nghĩ, cảm xúc đến hành động của tất cả các nhân vật.
- Tự do di chuyển giữa các nhân vật: Người kể có thể dễ dàng chuyển đổi giữa các nhân vật, kể về câu chuyện từ góc nhìn của nhiều người khác nhau.
- Đưa ra bình luận và đánh giá: Người kể có thể đưa ra những bình luận, đánh giá về các nhân vật và sự kiện trong truyện.
3.3. Ví Dụ Về Ngôi Kể Thứ 3 Toàn Tri
Một ví dụ điển hình về ngôi kể thứ ba toàn tri là trong truyện cổ tích “Tấm Cám”:
“Tấm là một cô gái hiền lành, chăm chỉ. Ngày nào nàng cũng phải làm việc quần quật, trong khi Cám được nuông chiều. Dù vậy, Tấm vẫn không một lời oán than. Cám thì lại khác, ả ta luôn ganh ghét và tìm cách hãm hại Tấm.”
Trong đoạn văn này, người kể biết rõ tính cách và suy nghĩ của cả Tấm và Cám, đồng thời đưa ra nhận xét về hành động của họ.
4. Ngôi Kể Thứ 3 Hạn Tri Là Gì?
Ngôi kể thứ ba hạn tri là hình thức kể chuyện mà người kể chỉ biết những gì một nhân vật cụ thể biết, thường là nhân vật chính.
4.1. Định Nghĩa Ngôi Kể Thứ 3 Hạn Tri
Theo “100 thuật ngữ văn học” của Lại Nguyên Ân (2003), ngôi kể thứ ba hạn tri giới hạn góc nhìn của người kể chuyện, tạo ra sự gần gũi và đồng cảm giữa người đọc và nhân vật.
4.2. Đặc Điểm Của Ngôi Kể Thứ 3 Hạn Tri
- Giới hạn góc nhìn: Người kể chỉ biết những gì một nhân vật cụ thể biết, không thể xâm nhập vào tâm trí của các nhân vật khác.
- Tạo sự đồng cảm: Người đọc cảm thấy gần gũi và đồng cảm với nhân vật mà người kể tập trung vào.
- Tăng tính hồi hộp: Vì người đọc chỉ biết những gì nhân vật biết, câu chuyện trở nên hồi hộp và khó đoán hơn.
4.3. Ví Dụ Về Ngôi Kể Thứ 3 Hạn Tri
Một ví dụ về ngôi kể thứ ba hạn tri là trong truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long:
“Anh thanh niên 27 tuổi, làm công tác khí tượng trên đỉnh Yên Sơn cao 2600 mét. Anh sống một mình trên đỉnh núi, quanh năm suốt tháng chỉ có mây mù và gió lạnh. Anh yêu công việc của mình và luôn cố gắng hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.”
Trong đoạn văn này, người kể chỉ biết những thông tin về anh thanh niên, không biết suy nghĩ và cảm xúc của những người khác trong câu chuyện.
5. So Sánh Ngôi Kể Thứ 3 Toàn Tri Và Ngôi Kể Thứ 3 Hạn Tri
Để hiểu rõ hơn về hai loại ngôi kể thứ ba này, chúng ta hãy so sánh chúng dựa trên các tiêu chí khác nhau.
| Tiêu chí | Ngôi kể thứ 3 toàn tri | Ngôi kể thứ 3 hạn tri |
|---|---|---|
| Góc nhìn | Biết tất cả mọi thứ về câu chuyện, có thể xâm nhập vào tâm trí của tất cả các nhân vật. | Chỉ biết những gì một nhân vật cụ thể biết, không thể xâm nhập vào tâm trí của các nhân vật khác. |
| Mức độ khách quan | Ít khách quan hơn, vì người kể có thể đưa ra bình luận và đánh giá về các nhân vật và sự kiện. | Khách quan hơn, vì người kể chỉ trình bày những gì nhân vật biết, không đưa ra bình luận cá nhân. |
| Mức độ đồng cảm | Khó tạo sự đồng cảm với nhân vật, vì người đọc không cảm thấy gần gũi với bất kỳ nhân vật nào. | Dễ tạo sự đồng cảm với nhân vật, vì người đọc cảm thấy gần gũi và hiểu rõ nhân vật đó. |
| Tính hồi hộp | Ít hồi hộp hơn, vì người đọc biết nhiều thông tin và có thể đoán trước được diễn biến của câu chuyện. | Hồi hộp hơn, vì người đọc chỉ biết những gì nhân vật biết, không thể đoán trước được diễn biến của câu chuyện. |
| Phạm vi câu chuyện | Rộng hơn, có thể khám phá nhiều khía cạnh khác nhau của thế giới trong truyện. | Hẹp hơn, tập trung vào trải nghiệm và suy nghĩ của một nhân vật duy nhất. |
| Ví dụ | “Tấm Cám,” “Ông già và biển cả” (Ernest Hemingway) | “Lặng lẽ Sa Pa” (Nguyễn Thành Long), “Harry Potter” (J.K. Rowling) (ở một mức độ nhất định, tập trung vào Harry). |
6. Tác Dụng Của Ngôi Kể Thứ 3 Trong Văn Học
Ngôi kể thứ ba đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và phát triển câu chuyện, mang lại nhiều tác dụng khác nhau cho tác phẩm văn học.
6.1. Tạo Sự Khách Quan Cho Câu Chuyện
Việc người kể chuyện đứng ngoài câu chuyện giúp tạo ra một cái nhìn khách quan về các sự kiện và nhân vật. Điều này cho phép người đọc tự đánh giá và đưa ra nhận xét của riêng mình mà không bị ảnh hưởng bởi quan điểm cá nhân của người kể chuyện. Theo “Tự sự học” của Gérard Genette (1983), ngôi kể thứ ba giúp người đọc có khoảng cách nhất định để suy ngẫm và phân tích câu chuyện.
6.2. Mở Rộng Góc Nhìn Và Phạm Vi Câu Chuyện
Ngôi kể thứ ba, đặc biệt là ngôi kể thứ ba toàn tri, cho phép người kể chuyện tự do di chuyển giữa các nhân vật và sự kiện, cung cấp thông tin từ nhiều góc độ khác nhau. Điều này giúp người đọc có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về câu chuyện. Điều này đặc biệt quan trọng trong các tác phẩm có nhiều tuyến nhân vật và sự kiện phức tạp.
6.3. Xây Dựng Tính Cách Nhân Vật
Ngôi kể thứ ba cho phép người viết khám phá và phát triển tính cách của các nhân vật một cách chi tiết và đa dạng. Người viết có thể sử dụng ngôi kể thứ ba để tiết lộ suy nghĩ, cảm xúc, hành động và quá khứ của các nhân vật, giúp người đọc hiểu rõ hơn về động cơ và hành vi của họ.
6.4. Tạo Sự Hấp Dẫn Và Lôi Cuốn Cho Câu Chuyện
Ngôi kể thứ ba có thể được sử dụng để tạo ra sự hồi hộp, bất ngờ và lôi cuốn cho câu chuyện. Người viết có thể sử dụng ngôi kể thứ ba hạn tri để giới hạn thông tin mà người đọc biết, tạo ra sự tò mò và khiến người đọc muốn khám phá thêm.
7. Ứng Dụng Của Ngôi Kể Thứ 3 Trong Các Thể Loại Văn Học
Ngôi kể thứ ba được sử dụng rộng rãi trong nhiều thể loại văn học khác nhau, từ truyện ngắn, tiểu thuyết đến truyện cổ tích và thần thoại.
7.1. Truyện Ngắn
Trong truyện ngắn, ngôi kể thứ ba thường được sử dụng để tạo ra sự khách quan và tập trung vào một nhân vật hoặc sự kiện cụ thể. Ví dụ, trong truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long, ngôi kể thứ ba hạn tri giúp người đọc cảm nhận sâu sắc hơn về cuộc sống và công việc của anh thanh niên trên đỉnh Yên Sơn.
7.2. Tiểu Thuyết
Trong tiểu thuyết, ngôi kể thứ ba có thể được sử dụng để xây dựng một thế giới phức tạp và đa dạng, với nhiều tuyến nhân vật và sự kiện khác nhau. Ví dụ, trong tiểu thuyết “Chiến tranh và hòa bình” của Leo Tolstoy, ngôi kể thứ ba toàn tri cho phép người đọc hiểu rõ hơn về suy nghĩ và cảm xúc của nhiều nhân vật khác nhau, từ đó có cái nhìn toàn diện về cuộc chiến tranh và xã hội Nga thế kỷ 19.
7.3. Truyện Cổ Tích
Trong truyện cổ tích, ngôi kể thứ ba thường được sử dụng để tạo ra sự khách quan và truyền tải những bài học đạo đức sâu sắc. Ví dụ, trong truyện cổ tích “Tấm Cám,” ngôi kể thứ ba toàn tri giúp người đọc hiểu rõ hơn về tính cách của Tấm và Cám, từ đó nhận ra sự công bằng và tốt đẹp trong cuộc sống.
7.4. Thần Thoại
Trong thần thoại, ngôi kể thứ ba thường được sử dụng để kể về những câu chuyện về các vị thần và anh hùng, những người có sức mạnh siêu nhiên và ảnh hưởng lớn đến thế giới. Ví dụ, trong thần thoại Hy Lạp, ngôi kể thứ ba giúp người đọc hiểu rõ hơn về tính cách và hành động của các vị thần như Zeus, Hera, và Poseidon.
8. Lưu Ý Khi Sử Dụng Ngôi Kể Thứ 3
Để sử dụng ngôi kể thứ ba một cách hiệu quả, người viết cần lưu ý một số điểm sau:
8.1. Lựa Chọn Góc Nhìn Phù Hợp
Người viết cần quyết định xem nên sử dụng ngôi kể thứ ba toàn tri hay ngôi kể thứ ba hạn tri, tùy thuộc vào mục đích và yêu cầu của câu chuyện. Nếu muốn tạo ra sự khách quan và khám phá nhiều khía cạnh khác nhau của câu chuyện, ngôi kể thứ ba toàn tri là lựa chọn tốt. Nếu muốn tạo sự đồng cảm và tập trung vào trải nghiệm của một nhân vật duy nhất, ngôi kể thứ ba hạn tri là lựa chọn phù hợp.
8.2. Duy Trì Tính Nhất Quán
Người viết cần duy trì tính nhất quán trong việc sử dụng ngôi kể thứ ba. Nếu sử dụng ngôi kể thứ ba hạn tri, người viết không nên tiết lộ thông tin mà nhân vật không biết. Nếu sử dụng ngôi kể thứ ba toàn tri, người viết cần đảm bảo rằng tất cả các thông tin được cung cấp đều chính xác và đáng tin cậy.
8.3. Sử Dụng Ngôn Ngữ Phù Hợp
Người viết cần sử dụng ngôn ngữ phù hợp với ngôi kể thứ ba. Tránh sử dụng các từ ngữ và cấu trúc câu mang tính cá nhân hoặc thể hiện cảm xúc quá mạnh mẽ. Tập trung vào việc trình bày các sự kiện và nhân vật một cách khách quan và trung thực.
8.4. Tránh Lạm Dụng
Người viết cần tránh lạm dụng ngôi kể thứ ba, đặc biệt là ngôi kể thứ ba toàn tri. Việc tiết lộ quá nhiều thông tin có thể làm giảm sự hồi hộp và thú vị của câu chuyện. Hãy sử dụng ngôi kể thứ ba một cách khéo léo và tinh tế để tạo ra hiệu quả tốt nhất.
9. Ví Dụ Về Ngôi Kể Thứ 3 Trong Các Tác Phẩm Nổi Tiếng
Để hiểu rõ hơn về cách sử dụng ngôi kể thứ ba, chúng ta hãy xem xét một số ví dụ trong các tác phẩm nổi tiếng:
9.1. “Pride and Prejudice” (Jane Austen)
Trong tiểu thuyết “Pride and Prejudice,” Jane Austen sử dụng ngôi kể thứ ba hạn tri, tập trung vào nhân vật Elizabeth Bennet. Người đọc chỉ biết những gì Elizabeth biết và cảm nhận, tạo ra sự đồng cảm và gần gũi với nhân vật này.
“Elizabeth Bennet had never looked forward to anything with so much pleasure as she felt at the prospect of her visit to Pemberley.”
9.2. “The Lord of the Rings” (J.R.R. Tolkien)
Trong bộ tiểu thuyết “The Lord of the Rings,” J.R.R. Tolkien sử dụng ngôi kể thứ ba toàn tri, cho phép người đọc khám phá nhiều vùng đất và nhân vật khác nhau trong thế giới Middle-earth.
“Frodo knew that he had to destroy the Ring, but he also knew that the task would be incredibly difficult and dangerous. Gandalf watched him with a mixture of hope and concern.”
9.3. “To Kill a Mockingbird” (Harper Lee)
Trong tiểu thuyết “To Kill a Mockingbird,” Harper Lee sử dụng ngôi kể thứ nhất, nhưng khi nhìn lại, câu chuyện mang màu sắc của ngôi kể thứ ba hạn tri thông qua ký ức của Scout Finch.
“When I was six, my brother Jem gave me a dare that I couldn’t turn down. He dared me to touch the Radley house.”
10. FAQ Về Ngôi Kể Thứ 3
10.1. Ngôi kể thứ 3 có phải lúc nào cũng khách quan không?
Không phải lúc nào cũng vậy. Ngôi kể thứ 3 toàn tri có thể chứa đựng quan điểm và bình luận của người kể, trong khi ngôi kể thứ 3 hạn tri thường khách quan hơn vì chỉ phản ánh góc nhìn của một nhân vật.
10.2. Làm thế nào để phân biệt ngôi kể thứ 3 toàn tri và hạn tri?
Ngôi kể thứ 3 toàn tri cho phép người kể biết và kể về suy nghĩ, cảm xúc của nhiều nhân vật, trong khi ngôi kể thứ 3 hạn tri chỉ giới hạn ở một nhân vật.
10.3. Ngôi kể nào phù hợp hơn cho truyện trinh thám?
Ngôi kể thứ 3 hạn tri có thể tạo ra sự hồi hộp và bí ẩn tốt hơn cho truyện trinh thám, vì người đọc chỉ biết những gì nhân vật chính biết.
10.4. Có thể thay đổi ngôi kể trong một tác phẩm không?
Có, nhưng cần thực hiện một cách cẩn thận để không gây khó hiểu cho người đọc. Việc thay đổi ngôi kể có thể tạo ra hiệu ứng đặc biệt nếu được sử dụng một cách có chủ ý.
10.5. Ngôi kể thứ 3 có phù hợp cho truyện ngắn không?
Có, ngôi kể thứ 3 rất phổ biến trong truyện ngắn vì nó cho phép tác giả tập trung vào một sự kiện hoặc nhân vật cụ thể mà vẫn giữ được sự khách quan.
10.6. Làm thế nào để viết ngôi kể thứ 3 một cách tự nhiên?
Để viết ngôi kể thứ 3 một cách tự nhiên, hãy tập trung vào việc miêu tả hành động, lời nói và suy nghĩ của nhân vật một cách chi tiết và sống động. Tránh sử dụng các cấu trúc câu quá phức tạp hoặc ngôn ngữ quá trang trọng.
10.7. Ngôi kể thứ 3 có thể được sử dụng trong thơ không?
Có, mặc dù không phổ biến bằng trong văn xuôi, ngôi kể thứ 3 vẫn có thể được sử dụng trong thơ để kể một câu chuyện hoặc miêu tả một nhân vật từ góc nhìn bên ngoài.
10.8. Làm thế nào để tránh nhầm lẫn giữa các nhân vật khi viết ngôi kể thứ 3?
Để tránh nhầm lẫn, hãy sử dụng tên hoặc đại từ nhân xưng một cách rõ ràng và nhất quán. Bạn cũng có thể sử dụng các chi tiết miêu tả đặc trưng để giúp người đọc dễ dàng phân biệt các nhân vật.
10.9. Ngôi kể nào dễ viết hơn, thứ nhất hay thứ ba?
Điều này phụ thuộc vào sở thích và kỹ năng của từng người viết. Một số người cảm thấy dễ viết ngôi kể thứ nhất hơn vì nó cho phép họ thể hiện cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật một cách trực tiếp. Tuy nhiên, ngôi kể thứ ba có thể dễ hơn đối với những người muốn tạo ra sự khách quan và khám phá nhiều góc độ khác nhau của câu chuyện.
10.10. Có những biến thể nào của ngôi kể thứ 3?
Ngoài ngôi kể thứ 3 toàn tri và hạn tri, còn có các biến thể như ngôi kể thứ 3 đa điểm nhìn (multiple third-person), cho phép người kể chuyển đổi giữa góc nhìn của nhiều nhân vật, và ngôi kể thứ 3 khách quan (objective third-person), chỉ miêu tả hành động và lời nói của nhân vật mà không đi sâu vào suy nghĩ hoặc cảm xúc của họ.
Ngôi kể thứ ba là gì? Tìm hiểu chi tiết về cách kể chuyện này (Hình từ Wikimedia)
Hiểu rõ về ngôi kể thứ ba giúp bạn đọc và viết văn hiệu quả hơn.
Lời Kết
Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về ngôi kể thứ ba, từ định nghĩa, đặc điểm, tác dụng đến các ví dụ minh họa cụ thể. Việc nắm vững kiến thức về ngôi kể thứ ba sẽ giúp bạn đọc và viết văn một cách hiệu quả hơn, đồng thời nâng cao khả năng cảm thụ và phân tích văn học.
Nếu bạn đang có nhu cầu tìm hiểu thêm về các loại xe tải phù hợp với nhu cầu sử dụng của mình, hãy truy cập ngay XETAIMYDINH.EDU.VN để được tư vấn chi tiết và giải đáp mọi thắc mắc. Xe Tải Mỹ Đình luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trên mọi nẻo đường. Liên hệ ngay hotline 0247 309 9988 hoặc đến địa chỉ Số 18 đường Mỹ Đình, phường Mỹ Đình 2, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội để được hỗ trợ tốt nhất.
