Lăng Khải Định Thuyết Minh: Kiến Trúc Độc Đáo Và Giá Trị Lịch Sử?

Lăng Khải Định, một công trình kiến trúc độc đáo tại Huế, là sự kết hợp tinh tế giữa kiến trúc Đông – Tây. Bài viết này của XETAIMYDINH.EDU.VN sẽ cung cấp một bài “Lăng Khải định Thuyết Minh” chi tiết, khám phá lịch sử, kiến trúc, và giá trị văn hóa của lăng, đồng thời giải đáp những thắc mắc phổ biến về điểm đến hấp dẫn này. Để hiểu rõ hơn về xe tải và các dịch vụ liên quan, đừng quên truy cập XETAIMYDINH.EDU.VN.

1. Tiểu Sử Vua Khải Định: Vị Vua Chịu Ảnh Hưởng Phương Tây?

Vua Khải Định (1885-1925), vị vua thứ 12 của triều Nguyễn, tên thật là Nguyễn Phúc Bửu Đảo, lên ngôi năm 1916. Vậy vua Khải Định là ai và triều đại của ông có những đặc điểm gì?

Thời kỳ trị vì: Ông trị vì trong bối cảnh Việt Nam chịu sự đô hộ của thực dân Pháp. Triều đình Huế thời Khải Định gần như không có thực quyền.
Chuyến công du sang Pháp: Năm 1922, vua Khải Định sang Pháp tham dự hội chợ đấu xảo thuộc địa. Chuyến đi này đã giúp ông nhận ra sự lỗi thời của phương pháp làm việc của triều đình Huế và thấy rõ tình hình thế giới có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tương lai đất nước.
Ảnh hưởng của kiến trúc phương Tây: Trong thời gian ở Pháp, vua Khải Định đã tham quan nhiều công trình kiến trúc phương Tây và bị ấn tượng mạnh mẽ. Điều này đã ảnh hưởng đến phong cách kiến trúc và trang trí mỹ thuật tại lăng của ông cũng như các công trình xây dựng và trùng tu tại Huế.

2. Vì Sao Lăng Khải Định Lại Độc Đáo?

Lăng Khải Định không chỉ là nơi an nghỉ của một vị vua mà còn là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, thể hiện sự giao thoa văn hóa Đông – Tây. Vậy điều gì khiến kiến trúc lăng Khải Định trở nên đặc biệt?

Vị trí địa lý: Lăng tọa lạc trên núi Châu Chữ (sau đổi tên thành núi Ứng), xã Thủy Bằng, thành phố Huế, với phong thủy được lựa chọn kỹ lưỡng. Theo quan niệm phong thủy, vị trí này có tả Thanh Long, hữu Bạch Hổ, tiền án và minh đường, tạo nên một thế đất tốt.
Kiến trúc kết hợp Đông – Tây: Lăng Khải Định là sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc phương Đông truyền thống và kiến trúc phương Tây hiện đại. Điều này thể hiện rõ qua các chi tiết trang trí, vật liệu xây dựng và bố cục tổng thể của lăng.
Vật liệu xây dựng: Để xây dựng lăng, vua Khải Định đã sử dụng nhiều loại vật liệu khác nhau, bao gồm đá Thanh, đá cẩm thạch, gạch, vôi từ trong nước, sắt, thép, xi măng, ngói máng Ardoise từ Pháp và đồ sành sứ, thủy tinh màu từ Trung Hoa, Nhật Bản.
Thời gian xây dựng: Lăng được xây dựng trong khoảng thời gian từ năm 1920 đến năm 1931, là một trong những lăng tẩm có thời gian xây dựng dài nhất của triều Nguyễn.
Diện tích khiêm tốn: So với các lăng tẩm khác của các vua Nguyễn, lăng Khải Định có diện tích khá nhỏ, chỉ khoảng 117m chiều dài và 48,5m chiều ngang. Tuy nhiên, lăng lại được xây dựng trên một ngọn đồi cao, tạo cảm giác uy nghi, bề thế.

Lăng Khải Định

3. Cấu Trúc Lăng Khải Định: Bố Cục Chi Tiết Như Thế Nào?

Lăng Khải Định được xây dựng với bố cục hình chữ nhật, chạy thoai thoải lên đồi cao với 127 bậc cấp và chia thành 5 tầng sân. Vậy mỗi khu vực trong lăng có những đặc điểm gì nổi bật?

Sân Chầu:
- Vị trí: Ngay sau cổng chính uy nghi.
- Kiến trúc: Hai bên có Tả, Hữu Trực phòng, nơi thờ tự các quan văn võ (nhưng chưa từng được sử dụng). Hiện nay, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế trưng bày ảnh tư liệu, mô hình sa bàn nhỏ về kiến trúc của Ứng Lăng tại đây.
Nhà Bia (Bi Đình):
- Vị trí: Tầng sân thứ hai.
- Kiến trúc: Xây theo kiểu bát giác, bốn mặt trổ cửa vòm theo lối kiến trúc Roman của Pháp. Bên trong dựng bia đá “Thánh Đức Thần Công” do vua Bảo Đại dựng để ghi công đức vua cha Khải Định.
Sân Bái Đình:
- Vị trí: Trước nhà Bia.
- Kiến trúc: Hai bên trái và phải đặt tượng các quan văn, quan võ, binh lính, ngựa, voi được làm thành bốn hàng theo nguyên tắc “tiền văn, hậu võ”, “tiền mã, hậu voi”.
Trụ Biểu:
- Vị trí: Cuối sân chầu.
- Kiến trúc: Hai trụ biểu cao trên 10m, chóp trụ có kiến trúc Stupa Ấn Độ, bốn góc trang trí hoa văn ảnh hưởng phong cách Hy Lạp.

Bi Đình

4. Thiên Định Cung: Điểm Nhấn Kiến Trúc Của Lăng?

Thiên Định Cung là công trình chính và quan trọng nhất của lăng Khải Định, nằm ở vị trí cao nhất. Vậy Thiên Định Cung có những đặc điểm kiến trúc và nghệ thuật gì nổi bật?

Vị trí: Nằm ở vị trí cao nhất của lăng.
Kiến trúc: Cung Thiên Định nhìn như một tòa lâu đài tráng lệ. Tiền sảnh trang trí hoa văn chữ “Triệu” và mặt “Hổ phù”. Phía trên cửa chính có ba chữ “Thiên Định Cung”.
Cấu trúc bên trong: Cung có cấu trúc ba gian, gian giữa là Khải Thành Điện, nơi đặt án thờ và chân dung vua Khải Định. Hai bên là Tả Hữu Trực phòng dành cho lính hộ lăng. Sau án thờ là Huyền Cung (mộ của vua), bên trong cùng là khám thờ, nơi thiết đặt bài vị của vua Khải Định.

Cung Thiên Định

5. Khải Thành Điện: Nơi Hội Tụ Nghệ Thuật Tinh Xảo?

Khải Thành Điện, gian giữa của Thiên Định Cung, là nơi thể hiện rõ nhất sự tài hoa của các nghệ nhân. Vậy những chi tiết trang trí nào làm nên vẻ đẹp độc đáo của Khải Thành Điện?

Trang trí hoa văn: Toàn bộ điện Khải Thành hoa văn trang trí gần như phủ kín các mảng tường.
Nghệ thuật phù điêu: Những hoa văn, phù điêu được sắp đặt trong các ô hộc hình vuông, hình chữ nhật nằm dọc, nằm ngang rất sinh động.
Nghệ thuật sành sứ và thủy tinh màu: Cung Thiên Định trở thành biểu tượng đỉnh cao của nghệ thuật tạo hình sành sứ và thủy tinh màu.
Quan niệm Tam giáo đồng nguyên: Nội dung các bức tranh thể hiện quan niệm “Tam giáo đồng nguyên” (Phật giáo, Nho giáo, Đạo giáo) của vua trong việc cai trị đất nước.
Các điển tích và vật dụng hiện đại: Những điển tích cổ miêu tả quy luật thiên nhiên, các vật dụng hiện đại như đồng hồ báo thức, vợt tennis… được đưa vào trang trí.
Chữ Phúc, chữ Vạn, chữ Thọ: Trên các mảng tường trang trí nhiều chữ “Phúc”, “Vạn”, “Thọ” được cách điệu hóa bằng nhiều hình thức khác nhau với ý nghĩa chúc nhà vua sống lâu.

6. Bích Họa Cửu Long Ẩn Vân: Kiệt Tác Hội Họa Trong Lăng?

Ba bức bích họa “Cửu Long ẩn vân” trên trần của Khải Thành Điện là một trong những điểm nhấn nghệ thuật đặc sắc nhất của lăng Khải Định. Vậy ý nghĩa và giá trị nghệ thuật của ba bức bích họa này là gì?

Vị trí: Trên trần nhà của Khải Thành Điện.
Chủ đề: “Cửu Long ẩn vân” (Chín con rồng ẩn mình trong mây).
Ý nghĩa: Rồng là linh vật của cư dân trồng lúa nước, tượng trưng cho nhà vua. Rồng gặp mây như tướng gặp vua hiền.
Giá trị nghệ thuật: Ba bức bích họa được các họa sĩ Việt Nam hiện đại công nhận là hoành tráng, có giá trị mỹ thuật cao nhất của nền hội họa nước nhà.

Cửu long ẩn vân

7. Bửu Tán: Biểu Tượng Quyền Lực Và Trường Thọ?

Bửu Tán, chiếc lọng che quý báu được đặt phía trên tượng vua Khải Định, là một chi tiết trang trí độc đáo và đầy ý nghĩa. Vậy Bửu Tán có cấu tạo và ý nghĩa biểu tượng như thế nào?

Cấu tạo: Bửu Tán được đúc bằng xi măng ghép sành sứ, nặng hơn 1 tấn.
Trang trí: Bên trong lòng Bửu Tán trang trí hình con rồng ngậm chữ “Thọ” (“Long hàm Thọ” – vua sống lâu). Mỗi góc Bửu Tán đắp hình 4 con dơi ngậm vòng tròn (ý nghĩa: phúc trọn vẹn).
Ý nghĩa: Bửu Tán tượng trưng cho quyền lực và mong ước trường thọ của nhà vua.

8. Huyền Cung (Mộ Vua): Nơi An Nghỉ Cuối Cùng Của Vua Khải Định?

Huyền Cung là nơi an táng thi hài của vua Khải Định. Vậy Huyền Cung có gì khác biệt so với các lăng mộ khác của các vua Nguyễn?

Vị trí: Nằm ở vị trí trung tâm của Cung Thiên Định.
Đường toại đạo: Đường hầm toại đạo bắt đầu từ những bậc cấp phía bên ngoài cửa chính của Cung Thiên Định, chạy xuyên suốt vào cung điện và dừng ở vị trí trung tâm của tòa nhà, nơi an táng thi hài của nhà vua.
Sự khác biệt: Khác với các lăng mộ khác của các vua Nguyễn, đường toại đạo và nơi an nghỉ của vua Khải Định không được bảo mật.

9. Giai Thoại Về Ba Bức Họa “Cửu Long Ẩn Vân”: Câu Chuyện Về Tài Năng Và Sự Kính Trọng?

Ba bức bích họa “Cửu Long ẩn vân” không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật tuyệt đẹp mà còn gắn liền với một giai thoại thú vị về tài năng của nghệ nhân Phan Văn Tánh và sự kính trọng của vua Khải Định đối với nghệ thuật. Câu chuyện này như thế nào?

Nghệ nhân Phan Văn Tánh: Để vẽ bích họa, nghệ nhân Phan Văn Tánh phải kê một cái giá cao sát trần điện, ngậm cọ và dùng cả tay, chân để vẽ cùng một lúc.
Sự kinh ngạc của vua Khải Định: Khi vua ngự đến xem, thấy Phan Văn Tánh vẫn nằm trên giá và vẽ một cách say sưa, vua đã rất kinh ngạc và khen ngợi tài năng của ông.
Lời khen và phần thưởng: Vua Khải Định đã khen Phan Văn Tánh là người có một không hai và ban thưởng, thăng quan cho ông.

10. Giá Trị Nghệ Thuật Của Lăng Khải Định: Di Sản Văn Hóa Độc Đáo?

Lăng Khải Định không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là một di sản văn hóa độc đáo, thể hiện sự giao thoa văn hóa Đông – Tây và tài năng của các nghệ nhân Việt Nam. Vậy những giá trị nghệ thuật nào làm nên sự đặc biệt của lăng Khải Định?

Sự kết hợp nhiều dòng kiến trúc: Lăng Khải Định là sự kết hợp giữa kiến trúc Đông – Tây, Á – Âu, cổ điển và hiện đại.
Sử dụng vật liệu phương Tây: Đây là lăng duy nhất trong hệ thống lăng của các vua Nguyễn được xây dựng hoàn toàn bằng các nguyên liệu của phương Tây (xi măng, sắt, thép).
Ảnh hưởng đến kiến trúc Huế: Dưới thời vua Khải Định, nhiều công trình khác ở Huế cũng được xây dựng theo phong cách kiến trúc mới, đánh dấu một giai đoạn kiến trúc mới lạ trong nền kiến trúc mỹ thuật của Việt Nam.