Hàm Số Đạt Cực Tiểu Tại X=2 Khi Nào? Giải Thích Chi Tiết

Hàm Số đạt Cực Tiểu Tại X=2 Khi nào là câu hỏi được nhiều người quan tâm, đặc biệt trong lĩnh vực toán học và ứng dụng thực tế. Xe Tải Mỹ Đình (XETAIMYDINH.EDU.VN) sẽ cung cấp cho bạn câu trả lời chi tiết và dễ hiểu nhất, cùng với các ví dụ minh họa và ứng dụng thực tế. Bài viết này không chỉ giúp bạn nắm vững kiến thức mà còn gợi mở những ứng dụng thú vị của nó trong cuộc sống.

1. Định Nghĩa và Điều Kiện Cần và Đủ Để Hàm Số Đạt Cực Tiểu Tại x=2

Hàm số đạt cực tiểu tại x=2 khi nào? Hàm số f(x) đạt cực tiểu tại x = 2 nếu giá trị của hàm số tại x = 2 nhỏ hơn hoặc bằng giá trị của hàm số tại tất cả các điểm lân cận x = 2. Điều này có nghĩa là, trong một khoảng nhỏ xung quanh x = 2, f(2) là giá trị nhỏ nhất.

1.1. Điều kiện cần:

  • Hàm số khả vi: Hàm số f(x) phải có đạo hàm tại x = 2.
  • Đạo hàm bằng 0 hoặc không xác định: f'(2) = 0 hoặc f'(2) không tồn tại. Điều này có nghĩa là điểm x = 2 là điểm dừng của hàm số.

1.2. Điều kiện đủ:

Có hai cách để xác định điều kiện đủ:

  • Sử dụng đạo hàm cấp hai:
    • Nếu f”(2) > 0, thì hàm số đạt cực tiểu tại x = 2. Điều này có nghĩa là đồ thị hàm số có dạng “lõm” tại điểm x = 2.
    • Nếu f”(2) = 0, thì cần xét thêm các đạo hàm cấp cao hơn hoặc sử dụng các phương pháp khác.
  • Xét dấu của đạo hàm cấp nhất:
    • Nếu f'(x) đổi dấu từ âm sang dương khi x đi qua 2, thì hàm số đạt cực tiểu tại x = 2. Điều này có nghĩa là hàm số giảm trước khi đạt đến x = 2 và tăng sau đó.

2. Các Bước Xác Định Hàm Số Đạt Cực Tiểu Tại x=2

Để xác định một hàm số đạt cực tiểu tại x=2, bạn có thể tuân theo các bước sau đây một cách chi tiết và rõ ràng:

2.1. Bước 1: Tìm đạo hàm cấp nhất của hàm số

Đầu tiên, bạn cần tìm đạo hàm cấp nhất của hàm số f(x), ký hiệu là f'(x). Đạo hàm này cho biết tốc độ thay đổi của hàm số tại mỗi điểm x.

Ví dụ: Cho hàm số f(x) = x^3 – 6x^2 + 9x – 2. Ta tìm đạo hàm cấp nhất:

f'(x) = 3x^2 – 12x + 9

2.2. Bước 2: Giải phương trình f'(x) = 0 để tìm điểm dừng

Các điểm dừng là các giá trị của x mà tại đó đạo hàm cấp nhất bằng 0 hoặc không tồn tại. Đây là những ứng cử viên tiềm năng cho điểm cực trị (cực đại hoặc cực tiểu). Giải phương trình f'(x) = 0 để tìm các điểm dừng.

Ví dụ: Tiếp tục với hàm số trên, ta giải phương trình:

3x^2 – 12x + 9 = 0

Chia cả hai vế cho 3, ta được:

x^2 – 4x + 3 = 0

Phân tích thành nhân tử:

(x – 1)(x – 3) = 0

Vậy, ta có hai điểm dừng: x = 1 và x = 3.

2.3. Bước 3: Tìm đạo hàm cấp hai của hàm số

Tiếp theo, bạn cần tìm đạo hàm cấp hai của hàm số f(x), ký hiệu là f”(x). Đạo hàm cấp hai cho biết độ cong của đồ thị hàm số tại mỗi điểm x.

Ví dụ: Ta tìm đạo hàm cấp hai của hàm số f(x) = x^3 – 6x^2 + 9x – 2:

f”(x) = 6x – 12

2.4. Bước 4: Thay các điểm dừng vào đạo hàm cấp hai

Để xác định xem một điểm dừng là cực đại hay cực tiểu, bạn thay giá trị của điểm dừng đó vào đạo hàm cấp hai.

  • Nếu f”(x) > 0, hàm số đạt cực tiểu tại điểm đó.
  • Nếu f”(x) < 0, hàm số đạt cực đại tại điểm đó.
  • Nếu f”(x) = 0, cần xét thêm các đạo hàm cấp cao hơn hoặc sử dụng các phương pháp khác.

Ví dụ: Ta thay các điểm dừng x = 1 và x = 3 vào đạo hàm cấp hai:

  • f”(1) = 6(1) – 12 = -6 < 0, vậy hàm số đạt cực đại tại x = 1.
  • f”(3) = 6(3) – 12 = 6 > 0, vậy hàm số đạt cực tiểu tại x = 3.

2.5. Bước 5: Kết luận

Dựa vào kết quả ở Bước 4, bạn có thể kết luận về điểm cực tiểu của hàm số.

Ví dụ: Với hàm số f(x) = x^3 – 6x^2 + 9x – 2, ta kết luận rằng hàm số đạt cực tiểu tại x = 3.

2.6. Trường hợp đặc biệt: f”(x) = 0

Nếu tại một điểm dừng x = c, f”(c) = 0, thì quy tắc đạo hàm cấp hai không thể kết luận được gì về cực trị tại điểm đó. Trong trường hợp này, bạn có thể sử dụng một trong các phương pháp sau:

  • Xét dấu của đạo hàm cấp nhất: Kiểm tra dấu của f'(x) ở hai bên điểm x = c. Nếu f'(x) đổi dấu từ âm sang dương khi x đi qua c, thì hàm số đạt cực tiểu tại x = c. Nếu f'(x) đổi dấu từ dương sang âm, thì hàm số đạt cực đại tại x = c. Nếu f'(x) không đổi dấu, thì x = c không phải là điểm cực trị.
  • Sử dụng đạo hàm cấp cao hơn: Nếu f”(c) = 0, bạn có thể tìm đạo hàm cấp ba f”'(x), cấp bốn f””(x), và tiếp tục cho đến khi tìm được đạo hàm cấp n mà f^(n)(c) ≠ 0.
    • Nếu n là số chẵn và f^(n)(c) > 0, thì hàm số đạt cực tiểu tại x = c.
    • Nếu n là số chẵn và f^(n)(c) < 0, thì hàm số đạt cực đại tại x = c.
    • Nếu n là số lẻ, thì x = c không phải là điểm cực trị.

3. Ví Dụ Minh Họa Hàm Số Đạt Cực Tiểu Tại x=2

Để hiểu rõ hơn về cách xác định hàm số đạt cực tiểu tại x=2, chúng ta sẽ xem xét một ví dụ cụ thể.

Ví dụ: Xét hàm số f(x) = x^2 – 4x + 7. Chứng minh rằng hàm số này đạt cực tiểu tại x = 2.

Giải:

3.1. Bước 1: Tìm đạo hàm cấp nhất

f'(x) = 2x – 4

3.2. Bước 2: Giải phương trình f'(x) = 0

2x – 4 = 0

x = 2

Vậy, x = 2 là điểm dừng duy nhất của hàm số.

3.3. Bước 3: Tìm đạo hàm cấp hai

f”(x) = 2

3.4. Bước 4: Thay điểm dừng vào đạo hàm cấp hai

f”(2) = 2 > 0

3.5. Bước 5: Kết luận

Vì f”(2) > 0, hàm số f(x) = x^2 – 4x + 7 đạt cực tiểu tại x = 2.

Vậy, hàm số f(x) = x^2 – 4x + 7 đạt cực tiểu tại x = 2.

Alt text: Đồ thị hàm số bậc hai y=x^2 – 4x + 7 với đỉnh (2, 3) biểu thị điểm cực tiểu.

4. Ứng Dụng Thực Tế Của Hàm Số Đạt Cực Tiểu

Kiến thức về hàm số đạt cực tiểu không chỉ hữu ích trong toán học mà còn có nhiều ứng dụng thực tế trong các lĩnh vực khác nhau.

4.1. Tối ưu hóa chi phí trong kinh doanh

Trong kinh doanh, việc tối ưu hóa chi phí là rất quan trọng để tăng lợi nhuận. Ví dụ, một công ty sản xuất có thể sử dụng kiến thức về hàm số đạt cực tiểu để tìm ra mức sản lượng tối ưu, tại đó chi phí sản xuất là thấp nhất.

Ví dụ: Giả sử chi phí sản xuất C(x) của một sản phẩm phụ thuộc vào số lượng sản phẩm x được sản xuất theo công thức:

C(x) = 0.1x^2 – 2x + 20

Để tìm mức sản lượng tối ưu, ta tìm điểm cực tiểu của hàm chi phí:

  • Tìm đạo hàm cấp nhất: C'(x) = 0.2x – 2
  • Giải phương trình C'(x) = 0: 0.2x – 2 = 0 => x = 10
  • Tìm đạo hàm cấp hai: C”(x) = 0.2 > 0

Vì C”(x) > 0, chi phí sản xuất đạt cực tiểu khi sản xuất 10 sản phẩm.

4.2. Thiết kế kỹ thuật

Trong thiết kế kỹ thuật, việc tìm ra các điểm cực trị của hàm số giúp các kỹ sư tối ưu hóa các thiết kế của mình. Ví dụ, trong thiết kế cầu, các kỹ sư cần tìm ra hình dạng cầu sao cho chịu lực tốt nhất và sử dụng ít vật liệu nhất.

Ví dụ: Trong thiết kế một chiếc cầu, lực uốn M(x) tại một điểm x trên cầu có thể được mô tả bởi một hàm số. Để đảm bảo cầu chịu lực tốt nhất, các kỹ sư cần tìm các điểm cực tiểu của hàm lực uốn để gia cố cầu tại những vị trí đó.

4.3. Vận tải và Logistics

Trong lĩnh vực vận tải và logistics, việc tối ưu hóa quãng đường và thời gian vận chuyển là rất quan trọng. Các công ty vận tải có thể sử dụng kiến thức về hàm số đạt cực tiểu để tìm ra tuyến đường ngắn nhất hoặc thời gian vận chuyển ít nhất.

Ví dụ: Một công ty vận tải cần vận chuyển hàng hóa từ kho A đến kho B. Quãng đường vận chuyển D(x) phụ thuộc vào vị trí x của một trạm trung chuyển theo công thức:

D(x) = sqrt(x^2 + 4) + sqrt((10 – x)^2 + 9)

Để tìm vị trí trạm trung chuyển tối ưu, ta tìm điểm cực tiểu của hàm quãng đường:

  • Tìm đạo hàm cấp nhất: D'(x) = x/sqrt(x^2 + 4) – (10 – x)/sqrt((10 – x)^2 + 9)
  • Giải phương trình D'(x) = 0 (phương trình này có thể giải bằng phương pháp số)
  • Tìm đạo hàm cấp hai và kiểm tra dấu

Vị trí x tìm được sẽ là vị trí tối ưu cho trạm trung chuyển, giúp giảm thiểu quãng đường vận chuyển.

Alt text: Mô hình hóa bài toán tối ưu hóa quãng đường vận chuyển bằng hàm số và tìm điểm cực tiểu.

5. Các Dạng Bài Tập Thường Gặp Về Hàm Số Đạt Cực Tiểu Tại x=2

Để nắm vững kiến thức về hàm số đạt cực tiểu, việc luyện tập các dạng bài tập khác nhau là rất quan trọng. Dưới đây là một số dạng bài tập thường gặp:

5.1. Dạng 1: Tìm tham số để hàm số đạt cực tiểu tại x=2

Đề bài: Cho hàm số y = f(x, m) (m là tham số). Tìm m để hàm số đạt cực tiểu tại x = 2.

Phương pháp giải:

  1. Tính đạo hàm cấp nhất y’ = f'(x, m).

  2. Tính đạo hàm cấp hai y” = f”(x, m).

  3. Giải hệ phương trình:

    • f'(2, m) = 0
    • f”(2, m) > 0
  4. Tìm giá trị của m thỏa mãn hệ phương trình trên.

Ví dụ: Cho hàm số y = x^3 – 3x^2 + mx – 2. Tìm m để hàm số đạt cực tiểu tại x = 2.

Giải:

  1. y’ = 3x^2 – 6x + m

  2. y” = 6x – 6

  3. Giải hệ phương trình:

    • 3(2)^2 – 6(2) + m = 0 => m = 0
    • 6(2) – 6 > 0 (luôn đúng)
  4. Vậy, m = 0.

5.2. Dạng 2: Xác định điểm cực tiểu của hàm số

Đề bài: Cho hàm số y = f(x). Tìm điểm cực tiểu của hàm số.

Phương pháp giải:

  1. Tính đạo hàm cấp nhất y’ = f'(x).
  2. Giải phương trình f'(x) = 0 để tìm các điểm dừng.
  3. Tính đạo hàm cấp hai y” = f”(x).
  4. Thay các điểm dừng vào đạo hàm cấp hai.
  5. Kết luận: Nếu f”(x) > 0, điểm đó là điểm cực tiểu.

Ví dụ: Cho hàm số y = x^4 – 2x^2 + 3. Tìm điểm cực tiểu của hàm số.

Giải:

  1. y’ = 4x^3 – 4x

  2. Giải phương trình 4x^3 – 4x = 0 => x = 0, x = 1, x = -1

  3. y” = 12x^2 – 4

  4. Thay các điểm dừng vào đạo hàm cấp hai:

    • y”(0) = -4 < 0 (cực đại)
    • y”(1) = 8 > 0 (cực tiểu)
    • y”(-1) = 8 > 0 (cực tiểu)
  5. Vậy, hàm số có hai điểm cực tiểu là x = 1 và x = -1.

5.3. Dạng 3: Ứng dụng cực trị để giải bài toán thực tế

Đề bài: Một bài toán thực tế yêu cầu tìm giá trị nhỏ nhất của một đại lượng nào đó, đại lượng này được mô tả bởi một hàm số.

Phương pháp giải:

  1. Xây dựng hàm số mô tả đại lượng cần tìm giá trị nhỏ nhất.
  2. Tìm điểm cực tiểu của hàm số.
  3. Kết luận: Giá trị nhỏ nhất của đại lượng là giá trị của hàm số tại điểm cực tiểu.

Ví dụ: Một người nông dân muốn rào một khu đất hình chữ nhật để trồng rau. Ông ta có 100m hàng rào. Hỏi diện tích lớn nhất của khu đất có thể rào được là bao nhiêu?

Giải:

  1. Gọi chiều dài và chiều rộng của khu đất là x và y. Ta có: 2x + 2y = 100 => y = 50 – x
    Diện tích của khu đất là S = x y = x (50 – x) = 50x – x^2

  2. Tìm điểm cực đại của hàm diện tích:

    • S’ = 50 – 2x
    • Giải phương trình 50 – 2x = 0 => x = 25
    • S” = -2 < 0 (cực đại)
  3. Vậy, diện tích lớn nhất của khu đất là S = 25 * (50 – 25) = 625 m^2.

Alt text: Hình minh họa bài toán tìm diện tích lớn nhất của khu đất hình chữ nhật khi biết chu vi.

6. Những Lưu Ý Quan Trọng Khi Giải Bài Tập Về Cực Trị

Khi giải các bài tập về cực trị của hàm số, đặc biệt là tìm điều kiện để hàm số đạt cực tiểu tại một điểm, có một số lưu ý quan trọng bạn cần nhớ để tránh sai sót và đạt được kết quả chính xác.

6.1. Kiểm tra điều kiện tồn tại của đạo hàm

Trước khi tính đạo hàm, hãy đảm bảo rằng hàm số của bạn có đạo hàm tại điểm đang xét. Một số hàm số có thể không có đạo hàm tại một số điểm nhất định, ví dụ như các điểm mà hàm số không liên tục hoặc có góc nhọn.

6.2. Phân biệt điều kiện cần và điều kiện đủ

  • Điều kiện cần: f'(x) = 0 hoặc f'(x) không tồn tại. Điều này chỉ đảm bảo rằng bạn đã tìm ra các điểm dừng, nhưng chưa chắc chắn đó là cực trị.
  • Điều kiện đủ: Để xác định một điểm dừng là cực đại hay cực tiểu, bạn cần sử dụng đạo hàm cấp hai hoặc xét dấu của đạo hàm cấp nhất.

6.3. Sử dụng đạo hàm cấp hai cẩn thận

Khi sử dụng đạo hàm cấp hai để xác định cực trị, hãy nhớ:

  • Nếu f”(x) > 0, hàm số đạt cực tiểu tại điểm đó.
  • Nếu f”(x) < 0, hàm số đạt cực đại tại điểm đó.
  • Nếu f”(x) = 0, quy tắc này không thể kết luận được gì, và bạn cần sử dụng các phương pháp khác.

6.4. Xét dấu của đạo hàm cấp nhất khi đạo hàm cấp hai bằng 0

Nếu f”(x) = 0 tại một điểm dừng, bạn cần xét dấu của f'(x) ở hai bên điểm đó. Nếu f'(x) đổi dấu từ âm sang dương, hàm số đạt cực tiểu. Nếu f'(x) đổi dấu từ dương sang âm, hàm số đạt cực đại. Nếu f'(x) không đổi dấu, điểm đó không phải là cực trị.

6.5. Kiểm tra lại kết quả

Sau khi tìm ra điểm cực trị, hãy kiểm tra lại kết quả bằng cách vẽ đồ thị hàm số hoặc tính giá trị của hàm số tại các điểm lân cận để đảm bảo rằng bạn đã tìm đúng điểm cực tiểu.

6.6. Cẩn thận với các bài toán chứa tham số

Trong các bài toán tìm tham số để hàm số đạt cực trị tại một điểm, hãy đảm bảo rằng bạn đã giải đúng hệ phương trình và kiểm tra lại điều kiện của tham số để đảm bảo rằng nghiệm tìm được thỏa mãn tất cả các điều kiện của bài toán.

7. Tại Sao Nên Tìm Hiểu Về Hàm Số Đạt Cực Tiểu Tại Xe Tải Mỹ Đình?

Có lẽ bạn đang tự hỏi, tại sao một trang web về xe tải như Xe Tải Mỹ Đình lại cung cấp thông tin về hàm số đạt cực tiểu. Câu trả lời rất đơn giản: kiến thức là sức mạnh, và chúng tôi muốn cung cấp cho bạn những công cụ tốt nhất để thành công trong mọi lĩnh vực của cuộc sống.

7.1. Tư duy logic và giải quyết vấn đề

Việc học về hàm số đạt cực tiểu giúp bạn rèn luyện tư duy logic và kỹ năng giải quyết vấn đề, những kỹ năng này không chỉ hữu ích trong toán học mà còn trong mọi lĩnh vực của cuộc sống, từ kinh doanh đến kỹ thuật và thậm chí là quản lý tài chính cá nhân.

7.2. Ứng dụng trong vận tải và logistics

Như đã đề cập ở trên, kiến thức về hàm số đạt cực tiểu có thể được áp dụng để tối ưu hóa quãng đường và thời gian vận chuyển, giúp các công ty vận tải tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả hoạt động.

7.3. Hỗ trợ ra quyết định trong kinh doanh

Trong kinh doanh, việc ra quyết định dựa trên dữ liệu và phân tích là rất quan trọng. Kiến thức về hàm số đạt cực tiểu giúp bạn phân tích các dữ liệu kinh doanh và đưa ra các quyết định tối ưu, ví dụ như quyết định về mức sản lượng, giá bán hoặc chi phí quảng cáo.

7.4. Nâng cao kiến thức và kỹ năng

Cuối cùng, việc tìm hiểu về hàm số đạt cực tiểu giúp bạn nâng cao kiến thức và kỹ năng của mình, giúp bạn trở nên tự tin hơn và thành công hơn trong công việc và cuộc sống.

8. Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ) Về Hàm Số Đạt Cực Tiểu

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về hàm số đạt cực tiểu, cùng với câu trả lời chi tiết và dễ hiểu:

8.1. Hàm số đạt cực tiểu là gì?

Hàm số f(x) đạt cực tiểu tại x = c nếu giá trị của hàm số tại x = c nhỏ hơn hoặc bằng giá trị của hàm số tại tất cả các điểm lân cận x = c.

8.2. Làm thế nào để xác định một hàm số đạt cực tiểu tại một điểm?

Bạn có thể sử dụng đạo hàm cấp nhất và cấp hai để xác định điểm cực tiểu. Nếu f'(c) = 0 và f”(c) > 0, hàm số đạt cực tiểu tại x = c.

8.3. Điều kiện cần và đủ để hàm số đạt cực tiểu là gì?

  • Điều kiện cần: f'(c) = 0 hoặc f'(c) không tồn tại.
  • Điều kiện đủ: f”(c) > 0 hoặc f'(x) đổi dấu từ âm sang dương khi x đi qua c.

8.4. Nếu f”(c) = 0 thì sao?

Nếu f”(c) = 0, bạn cần xét dấu của đạo hàm cấp nhất hoặc sử dụng các đạo hàm cấp cao hơn để xác định xem hàm số có đạt cực tiểu tại x = c hay không.

8.5. Hàm số có thể có nhiều điểm cực tiểu không?

Có, một hàm số có thể có nhiều điểm cực tiểu.

8.6. Ứng dụng của hàm số đạt cực tiểu trong thực tế là gì?

Hàm số đạt cực tiểu có nhiều ứng dụng trong thực tế, ví dụ như tối ưu hóa chi phí trong kinh doanh, thiết kế kỹ thuật và vận tải logistics.

8.7. Làm thế nào để giải các bài tập về hàm số đạt cực tiểu?

Bạn cần nắm vững các khái niệm và phương pháp xác định điểm cực tiểu, luyện tập các dạng bài tập khác nhau và lưu ý các điều kiện và lưu ý quan trọng khi giải bài tập.

8.8. Tại sao nên tìm hiểu về hàm số đạt cực tiểu tại Xe Tải Mỹ Đình?

Xe Tải Mỹ Đình cung cấp thông tin về hàm số đạt cực tiểu để giúp bạn rèn luyện tư duy logic, giải quyết vấn đề và ứng dụng kiến thức vào thực tế, từ đó nâng cao kiến thức và kỹ năng của bạn.

8.9. Có những công cụ nào hỗ trợ việc tìm hiểu về hàm số đạt cực tiểu?

Có nhiều công cụ hỗ trợ việc tìm hiểu về hàm số đạt cực tiểu, ví dụ như sách giáo khoa, tài liệu tham khảo, phần mềm vẽ đồ thị và các trang web học toán trực tuyến.

8.10. Làm thế nào để liên hệ với Xe Tải Mỹ Đình để được tư vấn thêm?

Bạn có thể liên hệ với Xe Tải Mỹ Đình qua hotline, email hoặc trực tiếp đến địa chỉ của chúng tôi để được tư vấn thêm về các vấn đề liên quan đến xe tải và các kiến thức hữu ích khác.

9. Lời Kết

Hàm số đạt cực tiểu là một khái niệm quan trọng trong toán học và có nhiều ứng dụng thực tế trong các lĩnh vực khác nhau. Việc nắm vững kiến thức về hàm số đạt cực tiểu giúp bạn rèn luyện tư duy logic, giải quyết vấn đề và đưa ra các quyết định tối ưu trong công việc và cuộc sống.

Xe Tải Mỹ Đình hy vọng rằng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích và giúp bạn hiểu rõ hơn về hàm số đạt cực tiểu. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hoặc thắc mắc nào, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi để được tư vấn thêm.

Bạn đang tìm kiếm thông tin chi tiết và đáng tin cậy về các loại xe tải? Bạn muốn được tư vấn lựa chọn xe phù hợp với nhu cầu và ngân sách của mình? Hãy truy cập ngay XETAIMYDINH.EDU.VN hoặc liên hệ hotline 0247 309 9988 để được hỗ trợ tốt nhất!

Địa chỉ: Số 18 đường Mỹ Đình, phường Mỹ Đình 2, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội.

Alt text: Logo chính thức của Xe Tải Mỹ Đình, đơn vị cung cấp thông tin và dịch vụ xe tải uy tín.

Comments

No comments yet. Why don’t you start the discussion?

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *