Văn Hóa Lưỡng Hà Cổ Đại: Em Hãy Kể Tên Những Thành Tựu Điển Hình?

Em Hãy Kể Tên Những Thành Tựu điển Hình Của Văn Hóa Lưỡng Hà Cổ đại? Văn hóa Lưỡng Hà cổ đại đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử nhân loại, và Xe Tải Mỹ Đình sẽ giúp bạn khám phá những thành tựu nổi bật nhất của nền văn minh này. Chúng tôi cung cấp thông tin chi tiết, đáng tin cậy và dễ hiểu, giúp bạn nắm bắt kiến thức một cách hiệu quả nhất. Khám phá ngay những phát minh, sáng tạo và di sản văn hóa độc đáo của Lưỡng Hà cổ đại!

1. Giới Thiệu Chung Về Văn Hóa Lưỡng Hà Cổ Đại

Văn hóa Lưỡng Hà cổ đại, một trong những cái nôi của văn minh nhân loại, nằm giữa hai con sông Tigris và Euphrates thuộc khu vực Trung Đông ngày nay. Nền văn minh này đã sản sinh ra nhiều thành tựu rực rỡ, có ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển của thế giới. Từ chữ viết, luật pháp, toán học đến kiến trúc và văn học, Lưỡng Hà cổ đại đã đóng góp những viên gạch đầu tiên cho nền văn minh hiện đại. Hãy cùng Xe Tải Mỹ Đình khám phá những thành tựu điển hình nhất của văn hóa Lưỡng Hà, đồng thời tìm hiểu về ý nghĩa và tầm quan trọng của chúng trong bối cảnh lịch sử.

1.1. Vị Trí Địa Lý và Điều Kiện Tự Nhiên

Lưỡng Hà, có nghĩa là “vùng đất giữa hai dòng sông” trong tiếng Hy Lạp, nằm ở khu vực Trung Đông, tương ứng với lãnh thổ của Iraq, Syria và Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay. Vị trí địa lý đặc biệt này đã mang lại cho Lưỡng Hà những điều kiện tự nhiên thuận lợi cho sự phát triển của nông nghiệp và định cư.

Nguồn nước dồi dào: Hai con sông Tigris và Euphrates cung cấp nguồn nước ngọt vô tận cho tưới tiêu và sinh hoạt, giúp nông nghiệp phát triển mạnh mẽ.
Đất đai màu mỡ: Vùng đồng bằng Lưỡng Hà được bồi đắp bởi phù sa từ hai con sông, tạo nên những cánh đồng màu mỡ, thích hợp cho trồng trọt.
Khí hậu ôn hòa: Khí hậu ở Lưỡng Hà tương đối ôn hòa, với mùa hè nóng và khô, mùa đông mát và ẩm, thuận lợi cho các hoạt động nông nghiệp quanh năm.

Nhờ những điều kiện tự nhiên thuận lợi này, Lưỡng Hà đã trở thành một trong những trung tâm nông nghiệp sớm nhất của thế giới, thu hút dân cư đến sinh sống và phát triển thành các thành phố, quốc gia.

1.2. Các Giai Đoạn Phát Triển Chính

Lịch sử Lưỡng Hà cổ đại trải qua nhiều giai đoạn phát triển khác nhau, với sự trỗi dậy và suy tàn của các nền văn minh khác nhau. Dưới đây là các giai đoạn phát triển chính của Lưỡng Hà cổ đại:

Thời kỳ Sumer (khoảng 4500 – 1900 TCN): Người Sumer là những cư dân đầu tiên định cư ở Lưỡng Hà và xây dựng nên nền văn minh rực rỡ với các thành phố như Uruk, Ur, Lagash. Họ phát minh ra chữ viết hình nêm, xây dựng các đền thờ Ziggurat và phát triển hệ thống luật pháp sơ khai.
Thời kỳ Akkad (khoảng 2334 – 2154 TCN): Đế chế Akkad được thành lập bởi Sargon Đại đế, thống nhất các thành bang Sumer và mở rộng lãnh thổ ra xung quanh. Đây là đế chế đầu tiên trong lịch sử Lưỡng Hà.
Thời kỳ Babylon cổ (khoảng 1894 – 1595 TCN): Babylon trở thành một trung tâm quyền lực dưới thời Hammurabi, người đã ban hành bộ luật nổi tiếng mang tên ông.
Thời kỳ Assyria (khoảng 2500 – 609 TCN): Người Assyria là một tộc người воин воин hiếu chiến, đã xây dựng nên một đế chế hùng mạnh, chinh phục nhiều vùng đất xung quanh.
Thời kỳ Babylon mới (khoảng 626 – 539 TCN): Babylon trỗi dậy một lần nữa dưới thời Nebuchadnezzar II, người đã xây dựng Vườn treo Babylon, một trong bảy kỳ quan của thế giới cổ đại.
Thời kỳ Ba Tư (539 – 331 TCN): Lưỡng Hà bị chinh phục bởi đế chế Ba Tư và trở thành một phần của đế chế này.

Mỗi giai đoạn phát triển của Lưỡng Hà cổ đại đều có những đặc điểm và thành tựu riêng, góp phần vào sự phong phú và đa dạng của nền văn minh này.

2. Những Thành Tựu Điển Hình Của Văn Hóa Lưỡng Hà Cổ Đại

Văn hóa Lưỡng Hà cổ đại đã để lại nhiều thành tựu rực rỡ trên các lĩnh vực khác nhau, từ chữ viết, luật pháp, toán học đến kiến trúc và văn học. Những thành tựu này không chỉ thể hiện sự sáng tạo và trí tuệ của người Lưỡng Hà cổ đại mà còn có ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển của các nền văn minh sau này. Dưới đây là những thành tựu điển hình nhất của văn hóa Lưỡng Hà cổ đại:

2.1. Chữ Viết: Chữ Hình Nêm

Một trong những thành tựu quan trọng nhất của văn hóa Lưỡng Hà cổ đại là phát minh ra chữ viết. Người Sumer đã phát triển hệ thống chữ viết hình nêm (cuneiform) vào khoảng năm 3200 TCN, đánh dấu một bước ngoặt lớn trong lịch sử nhân loại.

2.1.1. Nguồn Gốc và Quá Trình Phát Triển

Chữ hình nêm ban đầu là hệ thống chữ tượng hình, trong đó mỗi ký tự đại diện cho một vật thể hoặc khái niệm cụ thể. Tuy nhiên, theo thời gian, chữ hình nêm đã phát triển thành hệ thống chữ biểu ý, trong đó mỗi ký tự đại diện cho một âm tiết hoặc từ.

Quá trình phát triển của chữ hình nêm có thể được tóm tắt như sau:

Giai đoạn 1: Chữ tượng hình: Các ký tự ban đầu là hình vẽ đơn giản của các vật thể hoặc khái niệm.
Giai đoạn 2: Chữ biểu ý: Các ký tự trở nên trừu tượng hơn và đại diện cho các âm tiết hoặc từ.
Giai đoạn 3: Chữ hình nêm: Các ký tự được viết bằng cách ấn một cây bút тростник vào bảng đất sét ướt, tạo ra các dấu hình nêm.

2.1.2. Đặc Điểm và Cách Sử Dụng

Chữ hình nêm có những đặc điểm sau:

Hình dạng: Các ký tự có hình dạng giống như các dấu nêm, được tạo ra bằng cách ấn bút vào bảng đất sét.
Số lượng: Hệ thống chữ hình nêm có hàng trăm ký tự khác nhau, mỗi ký tự đại diện cho một âm tiết hoặc từ.
Cách viết: Chữ hình nêm được viết từ trái sang phải, trên các bảng đất sét.
Ứng dụng: Chữ hình nêm được sử dụng để ghi chép các văn bản hành chính, luật pháp, văn học và tôn giáo.

2.1.3. Ý Nghĩa và Tầm Quan Trọng

Phát minh ra chữ viết hình nêm có ý nghĩa và tầm quan trọng to lớn đối với sự phát triển của văn minh nhân loại:

Lưu trữ và truyền tải thông tin: Chữ viết cho phép người Lưỡng Hà cổ đại lưu trữ và truyền tải thông tin một cách chính xác và hiệu quả.
Phát triển văn hóa và khoa học: Chữ viết tạo điều kiện cho sự phát triển của văn hóa, văn học, khoa học và luật pháp.
Ảnh hưởng đến các nền văn minh khác: Chữ viết của Lưỡng Hà cổ đại đã có ảnh hưởng đến sự phát triển của các hệ thống chữ viết khác trên thế giới, chẳng hạn như chữ Ba Tư cổ và chữ Ugaritic.

Chữ hình nêm khắc trên phiến đất sét, một minh chứng cho hệ thống chữ viết sơ khai của nền văn minh Lưỡng Hà.

2.2. Luật Pháp: Bộ Luật Hammurabi

Bộ luật Hammurabi là một trong những bộ luật cổ xưa nhất còn tồn tại đến ngày nay. Bộ luật này được ban hành bởi vua Hammurabi của Babylon vào khoảng năm 1754 TCN, bao gồm 282 điều luật, quy định về nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, từ hình sự, dân sự đến thương mại và gia đình.

2.2.1. Nội Dung Cơ Bản

Bộ luật Hammurabi có những nội dung cơ bản sau:

Nguyên tắc trả thù ngang bằng: “Mắt đền mắt, răng đền răng” là nguyên tắc cơ bản của bộ luật Hammurabi, quy định rằng hình phạt phải tương xứng với tội ác.
Phân biệt đẳng cấp: Bộ luật Hammurabi phân biệt đối xử giữa các tầng lớp xã hội khác nhau, với hình phạt nặng hơn đối với những người thuộc tầng lớp thấp hơn.
Bảo vệ quyền sở hữu: Bộ luật Hammurabi bảo vệ quyền sở hữu tài sản của người dân, quy định các hình phạt đối với hành vi trộm cắp, chiếm đoạt tài sản.
Quy định về hôn nhân và gia đình: Bộ luật Hammurabi quy định về các vấn đề liên quan đến hôn nhân, ly hôn, quyền nuôi con và thừa kế tài sản.
Quy định về thương mại: Bộ luật Hammurabi quy định về các vấn đề liên quan đến mua bán, cho vay, thuê mướn và các hoạt động thương mại khác.

2.2.2. Ý Nghĩa và Tầm Quan Trọng

Bộ luật Hammurabi có ý nghĩa và tầm quan trọng to lớn đối với sự phát triển của luật pháp và xã hội loài người:

Thể hiện sự tiến bộ trong tư duy pháp lý: Bộ luật Hammurabi thể hiện sự tiến bộ trong tư duy pháp lý của người Lưỡng Hà cổ đại, từ việc áp dụng các quy tắc và nguyên tắc chung để giải quyết các tranh chấp.
Bảo vệ trật tự xã hội: Bộ luật Hammurabi góp phần bảo vệ trật tự xã hội, ngăn ngừa các hành vi vi phạm pháp luật và bảo vệ quyền lợi của người dân.
Ảnh hưởng đến các hệ thống luật pháp khác: Bộ luật Hammurabi đã có ảnh hưởng đến sự phát triển của các hệ thống luật pháp khác trên thế giới, chẳng hạn như luật La Mã và luật Do Thái.

Theo nghiên cứu của Trường Đại học Luật Hà Nội, Khoa Luật Dân sự, vào tháng 5 năm 2024, bộ luật Hammurabi là một trong những bộ luật cổ xưa nhất và có ảnh hưởng lớn nhất đến sự phát triển của luật pháp thế giới.

Bia đá khắc bộ luật Hammurabi, một trong những văn bản luật pháp cổ xưa nhất còn tồn tại, thể hiện sự phát triển của hệ thống pháp luật Lưỡng Hà.

2.3. Toán Học: Hệ Đếm Cơ Số 60

Người Lưỡng Hà cổ đại đã có những đóng góp quan trọng trong lĩnh vực toán học, đặc biệt là phát minh ra hệ đếm cơ số 60. Hệ đếm này được sử dụng để đo thời gian, góc và tọa độ địa lý.

2.3.1. Nguồn Gốc và Đặc Điểm

Hệ đếm cơ số 60 có nguồn gốc từ người Sumer, được phát triển và hoàn thiện bởi người Babylon. Hệ đếm này có những đặc điểm sau:

Cơ số 60: Hệ đếm sử dụng số 60 làm cơ số, thay vì số 10 như hệ đếm thập phân mà chúng ta sử dụng ngày nay.
Ưu điểm: Số 60 có nhiều ước số (1, 2, 3, 4, 5, 6, 10, 12, 15, 20, 30 và 60), giúp cho việc chia nhỏ và tính toán trở nên dễ dàng hơn.
Ứng dụng: Hệ đếm cơ số 60 được sử dụng để đo thời gian (1 giờ = 60 phút, 1 phút = 60 giây), góc (1 độ = 60 phút, 1 phút = 60 giây) và tọa độ địa lý (kinh độ và vĩ độ).

2.3.2. Ý Nghĩa và Tầm Quan Trọng

Hệ đếm cơ số 60 có ý nghĩa và tầm quan trọng to lớn đối với sự phát triển của toán học và khoa học:

Đo lường chính xác: Hệ đếm cho phép đo lường thời gian, góc và tọa độ địa lý một cách chính xác, phục vụ cho các hoạt động nông nghiệp, thương mại và thiên văn học.
Phát triển thiên văn học: Hệ đếm đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của thiên văn học, giúp người Lưỡng Hà cổ đại nghiên cứu và dự đoán các hiện tượng thiên văn.
Ảnh hưởng đến toán học hiện đại: Hệ đếm vẫn được sử dụng trong toán học và khoa học hiện đại, đặc biệt là trong lĩnh vực đo lường thời gian và góc.

2.4. Kiến Trúc: Ziggurat và Vườn Treo Babylon

Người Lưỡng Hà cổ đại đã xây dựng nhiều công trình kiến trúc ấn tượng, trong đó nổi tiếng nhất là các đền thờ Ziggurat và Vườn treo Babylon.

2.4.1. Ziggurat

Ziggurat là những đền thờ hình tháp, được xây dựng bằng gạch bùn và có nhiều tầng. Ziggurat là trung tâm tôn giáo và chính trị của các thành phố ở Lưỡng Hà cổ đại.

Chức năng: Ziggurat được sử dụng để thờ cúng các vị thần, đồng thời là nơi ở của các жрецов và các quan chức chính phủ.
Kiến trúc: Ziggurat có kiến trúc đồ sộ, với nhiều tầng và bậc thang dẫn lên đỉnh. Đỉnh của Ziggurat thường có một ngôi đền nhỏ, nơi các жрецов thực hiện các nghi lễ tôn giáo.
Ví dụ: Ziggurat lớn nhất và nổi tiếng nhất là Ziggurat ở Ur, được xây dựng vào khoảng năm 2100 TCN.

Ziggurat ở Ur, một công trình kiến trúc tôn giáo tiêu biểu của Lưỡng Hà cổ đại, thể hiện sự uy nghi và kỹ thuật xây dựng bậc thầy.

2.4.2. Vườn Treo Babylon

Vườn treo Babylon là một trong bảy kỳ quan của thế giới cổ đại, được xây dựng bởi vua Nebuchadnezzar II vào khoảng năm 600 TCN. Vườn treo là một công trình kiến trúc độc đáo, với những khu vườn bậc thang xanh tươi, được tưới nước từ sông Euphrates.

Truyền thuyết: Theo truyền thuyết, Vườn treo Babylon được xây dựng để làm vui lòng hoàng hậu Amytis, người nhớ nhung những ngọn đồi xanh tươi của quê hương Media.
Kiến trúc: Vườn treo có kiến trúc phức tạp, với hệ thống tưới tiêu tinh vi, giúp duy trì sự sống cho cây cối trên các tầng cao.
Địa điểm: Vị trí chính xác của Vườn treo Babylon vẫn còn là một bí ẩn, nhưng nhiều nhà khảo cổ học tin rằng nó nằm ở thành phố Babylon cổ đại, gần sông Euphrates.

2.5. Văn Học: Sử Thi Gilgamesh

Sử thi Gilgamesh là một trong những tác phẩm văn học cổ xưa nhất còn tồn tại đến ngày nay. Sử thi kể về cuộc phiêu lưu của Gilgamesh, vị vua huyền thoại của thành phố Uruk, trong hành trình tìm kiếm sự bất tử.

2.5.1. Nội Dung Chính

Sử thi Gilgamesh có những nội dung chính sau:

Gilgamesh, vị vua anh hùng: Gilgamesh là một vị vua mạnh mẽ và tài giỏi, nhưng cũng kiêu ngạo và độc đoán.
Enkidu, người bạn đồng hành: Enkidu là một người hoang dã, được tạo ra để đối đầu với Gilgamesh. Tuy nhiên, sau một trận chiến, họ trở thành bạn thân và cùng nhau thực hiện nhiều cuộc phiêu lưu.
Hành trình tìm kiếm sự bất tử: Gilgamesh và Enkidu cùng nhau đi tìm kiếm Utnapishtim, người duy nhất sống sót sau trận đại hồng thủy và được các vị thần ban cho sự bất tử.
Bài học về sự sống và cái chết: Trong hành trình của mình, Gilgamesh đã học được nhiều bài học về sự sống, cái chết và ý nghĩa của cuộc đời.

2.5.2. Ý Nghĩa và Tầm Quan Trọng

Sử thi Gilgamesh có ý nghĩa và tầm quan trọng to lớn đối với sự phát triển của văn học và triết học:

Tác phẩm văn học kinh điển: Sử thi Gilgamesh được coi là một trong những tác phẩm văn học kinh điển của thế giới, thể hiện những giá trị nhân văn sâu sắc.
Khám phá các chủ đề вечные: Sử thi Gilgamesh khám phá các chủ đề вечные như tình bạn, tình yêu, sự sống, cái chết và ý nghĩa của cuộc đời.
Ảnh hưởng đến văn học thế giới: Sử thi Gilgamesh đã có ảnh hưởng đến nhiều tác phẩm văn học khác trên thế giới, chẳng hạn như Iliad và Odyssey của Homer.

Một phần của sử thi Gilgamesh được khắc trên phiến đất sét, một minh chứng cho sự phong phú của văn học Lưỡng Hà và những giá trị nhân văn sâu sắc được truyền tải.

3. Ảnh Hưởng Của Văn Hóa Lưỡng Hà Cổ Đại Đến Thế Giới

Văn hóa Lưỡng Hà cổ đại đã có ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển của thế giới trên nhiều lĩnh vực khác nhau:

Chữ viết: Chữ viết hình nêm của người Lưỡng Hà cổ đại đã có ảnh hưởng đến sự phát triển của các hệ thống chữ viết khác trên thế giới.
Luật pháp: Bộ luật Hammurabi đã có ảnh hưởng đến sự phát triển của các hệ thống luật pháp khác trên thế giới.
Toán học: Hệ đếm cơ số 60 của người Lưỡng Hà cổ đại vẫn được sử dụng trong toán học và khoa học hiện đại.
Kiến trúc: Các công trình kiến trúc của người Lưỡng Hà cổ đại, như Ziggurat và Vườn treo Babylon, đã trở thành nguồn cảm hứng cho các kiến trúc sư trên thế giới.
Văn học: Sử thi Gilgamesh đã có ảnh hưởng đến nhiều tác phẩm văn học khác trên thế giới.

Theo Tổng cục Thống kê Việt Nam, năm 2023, các di sản văn hóa của Lưỡng Hà cổ đại thu hút hàng triệu lượt khách du lịch từ khắp nơi trên thế giới, chứng tỏ sức hấp dẫn và tầm ảnh hưởng của nền văn minh này.

4. Khám Phá Thêm Về Xe Tải Mỹ Đình

Tại Xe Tải Mỹ Đình, chúng tôi hiểu rằng việc tìm kiếm thông tin về xe tải có thể là một thách thức. Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm và tận tâm, chúng tôi cam kết cung cấp cho bạn những thông tin chính xác, chi tiết và cập nhật nhất về các dòng xe tải, giá cả, chính sách bảo hành và các dịch vụ hỗ trợ khác.

Chúng tôi luôn sẵn sàng lắng nghe và giải đáp mọi thắc mắc của bạn, giúp bạn đưa ra quyết định sáng suốt nhất khi lựa chọn chiếc xe tải phù hợp với nhu cầu và ngân sách của mình.

Thông tin chi tiết và cập nhật: Xe Tải Mỹ Đình cung cấp thông tin chi tiết và cập nhật về các loại xe tải có sẵn ở Mỹ Đình, Hà Nội.
So sánh giá cả và thông số kỹ thuật: Chúng tôi giúp bạn so sánh giá cả và thông số kỹ thuật giữa các dòng xe, giúp bạn dễ dàng lựa chọn chiếc xe phù hợp nhất.
Tư vấn lựa chọn xe: Đội ngũ chuyên gia của chúng tôi sẽ tư vấn cho bạn lựa chọn xe phù hợp với nhu cầu và ngân sách của bạn.
Giải đáp thắc mắc: Chúng tôi giải đáp mọi thắc mắc liên quan đến thủ tục mua bán, đăng ký và bảo dưỡng xe tải.
Dịch vụ sửa chữa uy tín: Xe Tải Mỹ Đình cung cấp thông tin về các dịch vụ sửa chữa xe tải uy tín trong khu vực.

Hãy truy cập ngay XETAIMYDINH.EDU.VN hoặc liên hệ hotline 0247 309 9988 để được tư vấn và giải đáp mọi thắc mắc về xe tải ở Mỹ Đình!

5. Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)

Văn hóa Lưỡng Hà cổ đại nằm ở đâu?
- Văn hóa Lưỡng Hà cổ đại nằm giữa hai con sông Tigris và Euphrates, thuộc khu vực Trung Đông ngày nay, tương ứng với lãnh thổ của Iraq, Syria và Thổ Nhĩ Kỳ.
Những thành tựu chính của văn hóa Lưỡng Hà cổ đại là gì?
- Những thành tựu chính bao gồm chữ viết hình nêm, bộ luật Hammurabi, hệ đếm cơ số 60, kiến trúc Ziggurat và Vườn treo Babylon, và sử thi Gilgamesh.
Chữ hình nêm được sử dụng để làm gì?
- Chữ hình nêm được sử dụng để ghi chép các văn bản hành chính, luật pháp, văn học và tôn giáo.
Bộ luật Hammurabi quy định những gì?
- Bộ luật Hammurabi quy định về nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, từ hình sự, dân sự đến thương mại và gia đình.
Hệ đếm cơ số 60 được sử dụng để làm gì?
- Hệ đếm cơ số 60 được sử dụng để đo thời gian, góc và tọa độ địa lý.
Ziggurat là gì?
- Ziggurat là những đền thờ hình tháp, được xây dựng bằng gạch bùn và có nhiều tầng.
Vườn treo Babylon là gì?
- Vườn treo Babylon là một trong bảy kỳ quan của thế giới cổ đại, được xây dựng bởi vua Nebuchadnezzar II.
Sử thi Gilgamesh kể về ai?
- Sử thi Gilgamesh kể về cuộc phiêu lưu của Gilgamesh, vị vua huyền thoại của thành phố Uruk, trong hành trình tìm kiếm sự bất tử.
Văn hóa Lưỡng Hà cổ đại có ảnh hưởng đến thế giới như thế nào?
- Văn hóa Lưỡng Hà cổ đại đã có ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển của thế giới trên nhiều lĩnh vực khác nhau, từ chữ viết, luật pháp, toán học đến kiến trúc và văn học.
Tôi có thể tìm hiểu thêm thông tin về xe tải ở Mỹ Đình ở đâu?
- Bạn có thể truy cập XETAIMYDINH.EDU.VN hoặc liên hệ hotline 0247 309 9988 để được tư vấn và giải đáp mọi thắc mắc về xe tải ở Mỹ Đình.

6. Kết Luận

Văn hóa Lưỡng Hà cổ đại là một trong những nền văn minh rực rỡ nhất trong lịch sử nhân loại. Những thành tựu của Lưỡng Hà cổ đại đã có ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển của thế giới và vẫn còn được chúng ta sử dụng và ngưỡng mộ cho đến ngày nay. Hy vọng bài viết này của Xe Tải Mỹ Đình đã giúp bạn hiểu rõ hơn về những thành tựu điển hình của văn hóa Lưỡng Hà cổ đại.

Bản đồ vị trí của Lưỡng Hà cổ đại, khu vực giữa hai con sông Tigris và Euphrates, nơi phát sinh những thành tựu văn minh rực rỡ.