Chùa Một Cột, một biểu tượng kiến trúc Phật giáo tiêu biểu thời Lý
Chùa Một Cột, một biểu tượng kiến trúc Phật giáo tiêu biểu thời Lý

Các Vua Nhà Lý Sùng Bái Tôn Giáo Nào Nhất? Giải Đáp Chi Tiết

Các Vua Nhà Lý Sùng Bái Tôn Giáo Nào Nhất là câu hỏi được nhiều người quan tâm. Đạo Phật là tôn giáo được các vua nhà Lý sùng bái nhất. Xe Tải Mỹ Đình (XETAIMYDINH.EDU.VN) sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn sâu sắc về sự ảnh hưởng của Phật giáo đối với triều đại này, đồng thời khám phá thêm về các tôn giáo khác và vai trò của chúng trong xã hội thời Lý. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tín ngưỡng tôn giáo thời Lý và những tác động của nó đến văn hóa, chính trị và xã hội.

1. Các Vua Nhà Lý Sùng Đạo Phật Nhất Có Đúng Không?

Đúng vậy, các vua nhà Lý sùng bái đạo Phật nhất. Phật giáo được xem là quốc giáo dưới triều Lý, có ảnh hưởng sâu rộng đến mọi mặt của đời sống xã hội, từ chính trị, kinh tế đến văn hóa, tư tưởng.

1.1. Vì Sao Đạo Phật Được Ưa Chuộng Dưới Triều Lý?

Có nhiều lý do giải thích tại sao đạo Phật được ưa chuộng dưới triều Lý:

  • Ảnh hưởng từ các triều đại trước: Phật giáo đã du nhập vào Việt Nam từ rất sớm và có ảnh hưởng lớn đến đời sống tinh thần của người dân. Các triều đại trước, như nhà Đinh và nhà Tiền Lê, cũng đã có những chính sách ủng hộ Phật giáo.
  • Phù hợp với tư tưởng chính trị: Phật giáo đề cao lòng từ bi, bác ái, hòa hợp và khoan dung, những tư tưởng này phù hợp với mục tiêu xây dựng một xã hội ổn định và hòa bình của triều Lý. Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Tôn giáo Việt Nam năm 2018, Phật giáo cung cấp một hệ tư tưởng thống nhất, góp phần củng cố quyền lực của nhà nước trung ương.
  • Sự ủng hộ của hoàng tộc: Các vua nhà Lý, đặc biệt là Lý Thái Tổ và Lý Thánh Tông, là những người rất sùng đạo Phật. Họ đã có nhiều đóng góp cho việc xây dựng chùa chiền, đúc chuông, tạc tượng Phật, tổ chức các lễ hội Phật giáo và mời các cao tăng về trụ trì.
  • Đáp ứng nhu cầu tâm linh của người dân: Phật giáo mang đến cho người dân niềm tin vào một cuộc sống tốt đẹp hơn sau khi chết, giúp họ vượt qua những khó khăn và bất hạnh trong cuộc sống.

1.2. Những Biểu Hiện Cụ Thể Của Sự Sùng Bái Đạo Phật Dưới Triều Lý?

Sự sùng bái đạo Phật dưới triều Lý được thể hiện qua nhiều mặt:

  • Xây dựng chùa chiền: Nhà Lý đã cho xây dựng rất nhiều chùa chiền trên khắp cả nước, nhiều ngôi chùa trở thành những trung tâm Phật giáo lớn, như chùa Diên Hựu (chùa Một Cột), chùa Phật Tích, chùa Dạm. Theo thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch năm 2020, số lượng chùa chiền được xây dựng dưới triều Lý nhiều hơn bất kỳ triều đại nào trước đó.
  • Đúc chuông, tạc tượng Phật: Triều Lý đã cho đúc nhiều chuông lớn, như chuông chùa Trùng Khánh, chuông chùa Diên Hựu, và tạc nhiều tượng Phật lớn, như tượng Phật A Di Đà ở chùa Phật Tích.
  • Tổ chức các lễ hội Phật giáo: Các lễ hội Phật giáo được tổ chức thường xuyên và quy mô lớn, thu hút đông đảo người dân tham gia. Lễ Phật đản là một trong những lễ hội quan trọng nhất.
  • Phong chức tước cho các nhà sư: Nhiều nhà sư được phong chức tước cao trong triều đình, có vai trò quan trọng trong việc hoạch định chính sách và giáo dục.
  • Ảnh hưởng đến văn hóa nghệ thuật: Phật giáo đã ảnh hưởng sâu sắc đến văn hóa nghệ thuật thời Lý, thể hiện qua các công trình kiến trúc, điêu khắc, hội họa và âm nhạc.

2. Các Tôn Giáo Khác Có Vai Trò Gì Trong Xã Hội Thời Lý?

Bên cạnh đạo Phật, các tôn giáo khác như Nho giáo, Đạo giáo và tín ngưỡng dân gian cũng có vai trò nhất định trong xã hội thời Lý.

2.1. Nho Giáo

Nho giáo được du nhập vào Việt Nam từ thời Bắc thuộc và dần dần trở thành hệ tư tưởng chính thống của giai cấp thống trị. Dưới triều Lý, Nho giáo được coi trọng trong việc đào tạo quan lại và xây dựng bộ máy hành chính.

  • Vai trò:
    • Đào tạo quan lại: Nhà Lý cho xây dựng Văn Miếu – Quốc Tử Giám để đào tạo nhân tài theo tư tưởng Nho giáo.
    • Xây dựng bộ máy hành chính: Các quan lại được tuyển chọn thông qua các kỳ thi Nho học, đảm bảo chất lượng và hiệu quả của bộ máy hành chính.
    • Củng cố trật tự xã hội: Nho giáo đề cao các giá trị đạo đức, luân thường, góp phần củng cố trật tự xã hội và ổn định chính trị.
  • Hạn chế:
    • Chưa thực sự phổ biến trong dân gian: Nho giáo chủ yếu ảnh hưởng đến tầng lớp trí thức và quan lại, chưa thực sự đi sâu vào đời sống của người dân.
    • Ảnh hưởng đến sự phát triển của Phật giáo: Sự phát triển của Nho giáo phần nào hạn chế sự phát triển của Phật giáo, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục và chính trị.

2.2. Đạo Giáo

Đạo giáo cũng du nhập vào Việt Nam từ thời Bắc thuộc và có ảnh hưởng đến một bộ phận dân cư. Đạo giáo chú trọng đến việc tu luyện để đạt được sự trường sinh bất tử và có nhiều nghi lễ, phép thuật.

  • Vai trò:
    • Ảnh hưởng đến y học: Đạo giáo có nhiều phương pháp chữa bệnh bằng thảo dược và các bài thuốc bí truyền.
    • Ảnh hưởng đến văn hóa dân gian: Đạo giáo có nhiều nghi lễ, phép thuật được sử dụng trong các hoạt động tín ngưỡng dân gian.
    • Bổ sung cho Phật giáo: Đạo giáo và Phật giáo có nhiều điểm tương đồng, bổ sung cho nhau trong việc đáp ứng nhu cầu tâm linh của người dân.
  • Hạn chế:
    • Không có hệ thống giáo lý rõ ràng: Đạo giáo không có hệ thống giáo lý rõ ràng như Phật giáo và Nho giáo, chủ yếu dựa vào các truyền thuyết và phép thuật.
    • Dễ bị lợi dụng: Các pháp sư Đạo giáo dễ bị lợi dụng để thực hiện các hành vi mê tín dị đoan, gây ảnh hưởng xấu đến xã hội.

2.3. Tín Ngưỡng Dân Gian

Tín ngưỡng dân gian là hệ thống các niềm tin và nghi lễ truyền thống của người Việt, bao gồm thờ cúng tổ tiên, thờ các vị thần tự nhiên và các anh hùng dân tộc.

  • Vai trò:
    • Củng cố cộng đồng: Tín ngưỡng dân gian gắn kết các thành viên trong cộng đồng thông qua các hoạt động lễ hội và nghi lễ chung.
    • Bảo tồn văn hóa truyền thống: Tín ngưỡng dân gian là nơi lưu giữ và bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
    • Đáp ứng nhu cầu tâm linh: Tín ngưỡng dân gian giúp người dân giải tỏa những lo lắng, bất an trong cuộc sống và tìm kiếm sự bình an trong tâm hồn.
  • Hạn chế:
    • Dễ bị biến tướng: Tín ngưỡng dân gian dễ bị biến tướng thành các hình thức mê tín dị đoan, gây ảnh hưởng xấu đến xã hội.
    • Có thể gây tốn kém: Các hoạt động lễ hội và nghi lễ trong tín ngưỡng dân gian có thể gây tốn kém về thời gian và tiền bạc.

3. Ảnh Hưởng Của Tôn Giáo Đến Văn Hóa, Chính Trị Và Xã Hội Thời Lý?

Tôn giáo có ảnh hưởng sâu rộng đến văn hóa, chính trị và xã hội thời Lý.

3.1. Văn Hóa

  • Kiến trúc: Các công trình kiến trúc thời Lý mang đậm dấu ấn Phật giáo, với các chùa chiền, tháp, lăng mộ được xây dựng theo phong cách độc đáo.
  • Điêu khắc: Nghệ thuật điêu khắc thời Lý phát triển mạnh mẽ, với các tượng Phật, tượngKim cương, tượng Hộ pháp được tạc rất tinh xảo.
  • Hội họa: Hội họa thời Lý chủ yếu phục vụ cho tôn giáo, với các bức tranh vẽ về Phật, Bồ tát, các vị thần và các tích truyện Phật giáo.
  • Âm nhạc: Âm nhạc thời Lý được sử dụng trong các lễ hội tôn giáo và các nghi lễ cung đình, mang tính trang nghiêm và thiêng liêng.
  • Văn học: Văn học thời Lý chịu ảnh hưởng của Phật giáo, với nhiều bài thơ, bài kệ ca ngợi Phật pháp và khuyên răn con người sống thiện lương.

3.2. Chính Trị

  • Tư tưởng chính trị: Phật giáo cung cấp một hệ tư tưởng thống nhất, góp phần củng cố quyền lực của nhà nước trung ương và tạo sự ổn định chính trị.
  • Chính sách: Nhà Lý có nhiều chính sách ủng hộ Phật giáo, như xây dựng chùa chiền, đúc chuông, tạc tượng Phật, tổ chức các lễ hội Phật giáo và phong chức tước cho các nhà sư.
  • Quan hệ ngoại giao: Phật giáo đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường quan hệ ngoại giao với các nước láng giềng, đặc biệt là Trung Quốc và Champa.

3.3. Xã Hội

  • Đạo đức: Tôn giáo góp phần xây dựng đạo đức xã hội, khuyến khích con người sống thiện lương, yêu thương và giúp đỡ lẫn nhau.
  • Giáo dục: Các chùa chiền trở thành trung tâm giáo dục, nơi đào tạo nhân tài cho đất nước.
  • Y tế: Các nhà sư thường có kiến thức về y học và chữa bệnh cho người dân.
  • Từ thiện: Các tổ chức tôn giáo thường tổ chức các hoạt động từ thiện, giúp đỡ những người nghèo khó, neo đơn và gặp khó khăn trong cuộc sống.

4. So Sánh Sự Sùng Bái Tôn Giáo Giữa Các Vua Nhà Lý

Mặc dù các vua nhà Lý đều sùng bái đạo Phật, nhưng mức độ và cách thức sùng bái có sự khác biệt giữa các vị vua.

4.1. Vua Lý Thái Tổ

Lý Thái Tổ là người sáng lập triều Lý và là một Phật tử mộ đạo. Ông đã có nhiều đóng góp cho việc xây dựng chùa chiền, đúc chuông và tạc tượng Phật.

  • Đóng góp:
    • Dời đô về Thăng Long: Quyết định dời đô về Thăng Long (Hà Nội ngày nay) được coi là một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử Việt Nam, tạo điều kiện cho sự phát triển của Phật giáo.
    • Xây dựng chùa Diên Hựu: Chùa Diên Hựu (chùa Một Cột) là một trong những ngôi chùa nổi tiếng nhất Việt Nam, được xây dựng theo lệnh của vua Lý Thái Tổ.
    • Khuyến khích Phật giáo: Vua Lý Thái Tổ đã có nhiều chính sách khuyến khích Phật giáo phát triển, như cho phép các nhà sư được tự do truyền đạo và xây dựng chùa chiền.

4.2. Vua Lý Thánh Tông

Lý Thánh Tông là một vị vua tài giỏi và sùng đạo Phật. Ông đã có nhiều đóng góp cho việc phát triển kinh tế, văn hóa và quân sự của đất nước, đồng thời cũng là một người bảo trợ lớn cho Phật giáo.

  • Đóng góp:
    • Xây dựng chùa Phật Tích: Chùa Phật Tích là một trong những ngôi chùa lớn nhất và đẹp nhất Việt Nam, được xây dựng theo lệnh của vua Lý Thánh Tông.
    • Tổ chức các lễ hội Phật giáo: Vua Lý Thánh Tông thường xuyên tổ chức các lễ hội Phật giáo lớn, thu hút đông đảo người dân tham gia.
    • Phong chức tước cho các nhà sư: Nhiều nhà sư được phong chức tước cao trong triều đình, có vai trò quan trọng trong việc hoạch định chính sách và giáo dục.

4.3. Vua Lý Nhân Tông

Lý Nhân Tông là vị vua trị vì lâu nhất trong lịch sử triều Lý. Ông là một người sùng đạo Phật và có nhiều đóng góp cho việc phát triển văn hóa, giáo dục.

  • Đóng góp:
    • Mở Quốc Tử Giám: Quốc Tử Giám là trường đại học đầu tiên của Việt Nam, được mở ra dưới thời vua Lý Nhân Tông để đào tạo nhân tài theo tư tưởng Nho giáo.
    • Xây dựng Văn Miếu: Văn Miếu là nơi thờ Khổng Tử và các bậc hiền triết của Nho giáo, được xây dựng dưới thời vua Lý Nhân Tông.
    • Khuyến khích Nho giáo: Vua Lý Nhân Tông đã có nhiều chính sách khuyến khích Nho giáo phát triển, nhằm củng cố bộ máy hành chính và trật tự xã hội.

Bảng so sánh sự sùng bái tôn giáo giữa các vua nhà Lý:

Vua Tôn giáo sùng bái nhất Đóng góp chính
Lý Thái Tổ Phật giáo Dời đô về Thăng Long, xây dựng chùa Diên Hựu, khuyến khích Phật giáo.
Lý Thánh Tông Phật giáo Xây dựng chùa Phật Tích, tổ chức các lễ hội Phật giáo, phong chức tước cho các nhà sư.
Lý Nhân Tông Phật giáo, Nho giáo Mở Quốc Tử Giám, xây dựng Văn Miếu, khuyến khích Nho giáo.

5. Sự Suy Yếu Của Phật Giáo Vào Cuối Triều Lý?

Vào cuối triều Lý, Phật giáo dần suy yếu do nhiều nguyên nhân:

  • Sự trỗi dậy của Nho giáo: Nho giáo ngày càng có ảnh hưởng lớn đến triều đình, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục và chính trị.
  • Sự suy thoái của kinh tế: Kinh tế suy thoái do chiến tranh và thiên tai, khiến triều đình không còn đủ nguồn lực để hỗ trợ Phật giáo.
  • Sự tranh chấp quyền lực: Các cuộc tranh chấp quyền lực trong triều đình làm suy yếu sự đoàn kết và ổn định của xã hội, ảnh hưởng đến sự phát triển của Phật giáo.
  • Sự xuất hiện của các tôn giáo mới: Sự xuất hiện của các tôn giáo mới, như Đạo giáo và tín ngưỡng dân gian, làm giảm sự ảnh hưởng của Phật giáo trong đời sống tinh thần của người dân.

Tuy nhiên, Phật giáo vẫn tiếp tục tồn tại và phát triển trong các triều đại sau, đóng vai trò quan trọng trong văn hóa và đời sống tinh thần của người Việt.

6. Bài Học Từ Sự Sùng Bái Tôn Giáo Của Các Vua Nhà Lý?

Sự sùng bái tôn giáo của các vua nhà Lý mang đến nhiều bài học quý giá:

  • Tôn trọng tự do tín ngưỡng: Nhà Lý đã có chính sách tôn trọng tự do tín ngưỡng, cho phép các tôn giáo cùng tồn tại và phát triển, tạo nên một xã hội đa văn hóa và hòa hợp.
  • Sử dụng tôn giáo để phục vụ lợi ích dân tộc: Nhà Lý đã sử dụng tôn giáo để củng cố quyền lực, xây dựng đạo đức xã hội và tăng cường quan hệ ngoại giao, góp phần vào sự phát triển của đất nước.
  • Cảnh giác với sự lợi dụng tôn giáo: Nhà Lý cũng cần cảnh giác với sự lợi dụng tôn giáo để thực hiện các hành vi mê tín dị đoan và gây ảnh hưởng xấu đến xã hội.

7. Địa Chỉ Tìm Hiểu Về Lịch Sử Triều Lý Ở Đâu?

Nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về lịch sử triều Lý và sự sùng bái tôn giáo của các vua nhà Lý, bạn có thể tham khảo các nguồn sau:

  • Sách:
    • Đại Việt sử ký toàn thư
    • Việt sử lược
    • Lịch sử Việt Nam (tập 1) của Trần Quốc Vượng
    • Phật giáo thời Lý của Nguyễn Lang
  • Bảo tàng:
    • Bảo tàng Lịch sử Quốc gia
    • Bảo tàng Hà Nội
    • Các di tích lịch sử liên quan đến triều Lý, như chùa Diên Hựu, chùa Phật Tích, Văn Miếu – Quốc Tử Giám.
  • Trang web:
    • XETAIMYDINH.EDU.VN (Xe Tải Mỹ Đình)
    • Viện Sử học Việt Nam
    • Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch

8. Các Loại Xe Tải Phổ Biến Hiện Nay?

Nếu bạn quan tâm đến lĩnh vực xe tải, Xe Tải Mỹ Đình (XETAIMYDINH.EDU.VN) sẽ giới thiệu đến bạn các loại xe tải phổ biến hiện nay:

  • Xe tải nhẹ: Thường có tải trọng dưới 5 tấn, phù hợp với việc vận chuyển hàng hóa trong thành phố và các khu vực đông dân cư.
  • Xe tải trung: Thường có tải trọng từ 5 tấn đến 15 tấn, phù hợp với việc vận chuyển hàng hóa trên các tuyến đường ngắn và trung bình.
  • Xe tải nặng: Thường có tải trọng trên 15 tấn, phù hợp với việc vận chuyển hàng hóa trên các tuyến đường dài và địa hình phức tạp.
  • Xe ben: Được sử dụng để vận chuyển vật liệu xây dựng, như cát, đá, sỏi.
  • Xe đầu kéo: Được sử dụng để kéo các loại rơ moóc và sơ mi rơ moóc.

9. Nên Mua Xe Tải Của Hãng Nào?

Việc lựa chọn hãng xe tải phụ thuộc vào nhiều yếu tố, như nhu cầu sử dụng, ngân sách và sở thích cá nhân. Tuy nhiên, một số hãng xe tải uy tín và được ưa chuộng trên thị trường hiện nay bao gồm:

  • Hino: Hãng xe tải Nhật Bản nổi tiếng với chất lượng, độ bền và khả năng tiết kiệm nhiên liệu.
  • Isuzu: Hãng xe tải Nhật Bản nổi tiếng với sự đa dạng về mẫu mã và khả năng vận hành ổn định.
  • Hyundai: Hãng xe tải Hàn Quốc nổi tiếng với thiết kế hiện đại và giá cả cạnh tranh.
  • Thaco: Hãng xe tải Việt Nam nổi tiếng với sự đa dạng về chủng loại và giá cả phù hợp với túi tiền của người Việt.

10. Mua Xe Tải Ở Đâu Uy Tín Tại Mỹ Đình, Hà Nội?

Nếu bạn đang tìm kiếm địa chỉ mua xe tải uy tín tại Mỹ Đình, Hà Nội, Xe Tải Mỹ Đình (XETAIMYDINH.EDU.VN) là một lựa chọn đáng tin cậy. Chúng tôi cung cấp các loại xe tải chính hãng từ các thương hiệu nổi tiếng, với giá cả cạnh tranh và dịch vụ hậu mãi chu đáo.

Ngoài ra, bạn có thể tham khảo thêm các đại lý xe tải khác tại khu vực Mỹ Đình, Hà Nội. Hãy tìm hiểu kỹ thông tin về các đại lý, so sánh giá cả và chất lượng dịch vụ trước khi đưa ra quyết định cuối cùng.

Chùa Một Cột, một biểu tượng kiến trúc Phật giáo tiêu biểu thời LýChùa Một Cột, một biểu tượng kiến trúc Phật giáo tiêu biểu thời Lý

FAQ: Các Câu Hỏi Thường Gặp Về Tôn Giáo Thời Lý

1. Vì sao Phật giáo lại hưng thịnh dưới thời Lý?

Phật giáo hưng thịnh dưới thời Lý nhờ sự ủng hộ của hoàng tộc, phù hợp với tư tưởng chính trị, đáp ứng nhu cầu tâm linh của người dân và ảnh hưởng từ các triều đại trước.

2. Vai trò của Nho giáo dưới thời Lý là gì?

Nho giáo dưới thời Lý có vai trò đào tạo quan lại, xây dựng bộ máy hành chính và củng cố trật tự xã hội.

3. Đạo giáo ảnh hưởng đến xã hội thời Lý như thế nào?

Đạo giáo ảnh hưởng đến y học, văn hóa dân gian và bổ sung cho Phật giáo trong việc đáp ứng nhu cầu tâm linh của người dân.

4. Tín ngưỡng dân gian có vai trò gì trong xã hội thời Lý?

Tín ngưỡng dân gian có vai trò củng cố cộng đồng, bảo tồn văn hóa truyền thống và đáp ứng nhu cầu tâm linh của người dân.

5. Các công trình kiến trúc thời Lý chịu ảnh hưởng của tôn giáo nào?

Các công trình kiến trúc thời Lý chịu ảnh hưởng chủ yếu của Phật giáo, với các chùa chiền, tháp, lăng mộ được xây dựng theo phong cách độc đáo.

6. Tôn giáo ảnh hưởng đến chính trị thời Lý như thế nào?

Tôn giáo ảnh hưởng đến tư tưởng chính trị, chính sách của nhà nước và quan hệ ngoại giao.

7. Sự suy yếu của Phật giáo vào cuối triều Lý do những nguyên nhân nào?

Sự suy yếu của Phật giáo vào cuối triều Lý do sự trỗi dậy của Nho giáo, sự suy thoái của kinh tế, sự tranh chấp quyền lực và sự xuất hiện của các tôn giáo mới.

8. Chúng ta có thể học được điều gì từ sự sùng bái tôn giáo của các vua nhà Lý?

Chúng ta có thể học được bài học về tôn trọng tự do tín ngưỡng, sử dụng tôn giáo để phục vụ lợi ích dân tộc và cảnh giác với sự lợi dụng tôn giáo.

9. Nên tìm hiểu về lịch sử triều Lý ở đâu?

Bạn có thể tìm hiểu về lịch sử triều Lý qua sách, bảo tàng và các trang web uy tín.

10. Xe Tải Mỹ Đình (XETAIMYDINH.EDU.VN) có thể giúp gì cho người quan tâm đến xe tải?

Xe Tải Mỹ Đình (XETAIMYDINH.EDU.VN) cung cấp thông tin về các loại xe tải phổ biến, các hãng xe tải uy tín và địa chỉ mua xe tải uy tín tại Mỹ Đình, Hà Nội.

Bạn đang tìm kiếm thông tin chi tiết và đáng tin cậy về xe tải ở Mỹ Đình? Bạn muốn so sánh giá cả, tìm hiểu về các dịch vụ sửa chữa uy tín hoặc được tư vấn lựa chọn xe phù hợp? Hãy truy cập ngay XETAIMYDINH.EDU.VN để được giải đáp mọi thắc mắc và nhận những ưu đãi hấp dẫn nhất. Địa chỉ: Số 18 đường Mỹ Đình, phường Mỹ Đình 2, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội. Hotline: 0247 309 9988.

Comments

No comments yet. Why don’t you start the discussion?

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *