Giấy phép lái xe là một trong những giấy tờ quan trọng nhất đối với bất kỳ ai điều khiển phương tiện giao thông cơ giới, đặc biệt là xe tải. Năm 2017 đánh dấu một mốc quan trọng với việc ban hành Thông tư 12/2017/TT-BGTVT, một văn bản pháp lý có ảnh hưởng sâu rộng đến quy trình đào tạo, sát hạch và cấp giấy phép lái xe cơ giới đường bộ tại Việt Nam. Bài viết này, dưới góc độ chuyên gia từ Xe Tải Mỹ Đình, sẽ đi sâu phân tích các quy định liên quan đến giấy phép lái xe, đặc biệt là trong bối cảnh năm 2017, và làm rõ những vấn đề pháp lý còn tồn tại thông qua việc phân tích các vụ án thực tế.
Giấy Phép Lái Xe và Các Quy Định Pháp Luật
Mặc dù không có định nghĩa cụ thể về “Giấy phép lái xe” trong luật, chúng ta có thể hiểu đây là chứng chỉ do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp, cho phép cá nhân đủ điều kiện vận hành các loại phương tiện giao thông sau khi vượt qua kỳ sát hạch. Điều 59 Luật Giao thông đường bộ năm 2008 phân loại giấy phép lái xe dựa trên loại xe, công suất, tải trọng và công dụng, chia thành giấy phép không thời hạn và có thời hạn, với các hạng từ A đến F. Hiện nay, ba bộ ngành có thẩm quyền cấp giấy phép lái xe là Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Công an và Bộ Quốc phòng.
Các quy định về đào tạo, sát hạch và cấp giấy phép lái xe giữa các bộ cơ bản thống nhất, sử dụng chung hệ thống phân hạng từ A đến F. Trong đó, Bộ Giao thông Vận tải giữ vai trò chính trong việc ban hành các thông tư quan trọng, bao gồm:
- Thông tư số 29/2015/TT-BGTVT quy định về cấp, sử dụng giấy phép lái xe quốc tế.
- Thông tư số 12/2017/TT-BGTVT ngày 15 tháng 4 năm 2017, quy định chi tiết về đào tạo, sát hạch và cấp giấy phép lái xe cơ giới đường bộ, có hiệu lực vào thời điểm mà từ khóa “Xe Tải Phải Có Giấy Phép Lưu Thông Năm 2017” trở nên đặc biệt актуальный.
- Các thông tư sửa đổi, bổ sung các thông tư 29/2015/TT-BGTVT và 12/2017/TT-BGTVT.
Bộ Công an ban hành Thông tư số 53/2015/TT-BCA (sửa đổi bởi Thông tư 57/2017/TT-BCA) quy định về đào tạo, sát hạch, cấp và quản lý giấy phép lái xe trong lực lượng Công an nhân dân. Bộ Quốc phòng ban hành Thông tư 170/2021/TT-BQP quy định về giấy phép lái xe quân sự.
Ảnh minh họa giấy phép lái xe theo Thông tư 12/2017/TT-BGTVT, một quy định quan trọng đối với người lái xe tải.
Theo các quy định hiện hành, người điều khiển phương tiện phải có giấy phép lái xe phù hợp với loại xe. Việc không có giấy phép lái xe khi tham gia giao thông dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng, cả về hành chính và hình sự.
Xử phạt hành chính: Nghị định 100/2019/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định 123/2021/NĐ-CP) quy định phạt tiền từ 4.000.000 đến 6.000.000 đồng đối với người điều khiển ô tô không có giấy phép lái xe (điểm b khoản 8 Điều 21). Phương tiện còn bị tạm giữ đến 07 ngày.
Trách nhiệm hình sự: Điều 260 Bộ luật Hình sự quy định người phạm tội có thể bị xử lý hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng khi không có giấy phép lái xe. Đây được xem là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc có giấy phép lái xe hợp lệ khi tham gia giao thông.
Vướng Mắc Pháp Lý và Các Vụ Án Điển Hình
Mặc dù quy định pháp luật về giấy phép lái xe có vẻ rõ ràng, thực tế áp dụng lại phát sinh nhiều vướng mắc, đặc biệt trong việc xác định giá trị pháp lý của giấy phép lái xe do các bộ ngành khác nhau cấp. Sự thiếu hướng dẫn cụ thể dẫn đến những tranh cãi giữa các cơ quan tố tụng, thể hiện rõ qua hai vụ án sau:
Vụ án 1: Giấy phép lái xe dân sự và xe quân sự
Trần Đức C., có giấy phép lái xe hạng B2 do Bộ Giao thông Vận tải cấp, điều khiển xe ô tô biển kiểm soát quân sự gây tai nạn chết người. Tòa án quân sự cấp sơ thẩm xử phạt treo theo khoản 1 Điều 260 BLHS (vi phạm quy định về tham gia giao thông). Tuy nhiên, Viện kiểm sát quân sự kháng nghị, cho rằng Trần Đức C. phải bị truy tố theo điểm a khoản 2 Điều 260 BLHS (“không có giấy phép lái xe theo quy định”), vì giấy phép lái xe của anh không do Bộ Quốc phòng cấp.
Tòa án quân sự cấp phúc thẩm chấp nhận kháng nghị, sửa án sơ thẩm, tăng hình phạt lên 03 năm tù treo theo điểm a khoản 2 Điều 260 BLHS. Tòa phúc thẩm lập luận rằng, dù có bằng B2 dân sự, Trần Đức C. vẫn không được phép lái xe quân sự, do đó hành vi của anh được xem là “không có giấy phép lái xe theo quy định”.
Vụ án 2: Giấy phép lái xe quân sự và xe dân sự
Nguyễn Quang V., có giấy phép lái xe hạng B2 do Bộ Quốc phòng cấp, điều khiển xe ô tô biển kiểm soát dân sự gây tai nạn chết người. Tòa án quân sự cấp sơ thẩm vẫn xử phạt Nguyễn Quang V. theo khoản 1 Điều 260 BLHS, chấp nhận giấy phép lái xe quân sự của anh là hợp lệ. Bản án này không bị kháng cáo, kháng nghị.
Hai vụ án trên cho thấy sự không thống nhất trong cách áp dụng pháp luật. Cả hai bị cáo đều lái xe Innova 2.0G, có bằng lái B2, gây tai nạn chết người. Sự khác biệt nằm ở loại xe (quân sự/dân sự) và cơ quan cấp bằng lái (Bộ GTVT/Bộ Quốc phòng). Câu hỏi đặt ra là: tại sao Nguyễn Quang V. có bằng lái xe quân sự lái xe dân sự vẫn được xem là có bằng, còn Trần Đức C. có bằng lái xe dân sự lái xe quân sự lại bị xem là không có bằng? Có phải giấy phép lái xe quân sự có giá trị pháp lý cao hơn giấy phép lái xe dân sự?
Ảnh minh họa vụ tai nạn giao thông liên quan đến xe tải, nhấn mạnh hậu quả nghiêm trọng khi vi phạm quy định về giấy phép lái xe.
Quan điểm pháp lý và phân tích
Một số ý kiến cho rằng, Tòa án quân sự cấp phúc thẩm xét xử vụ Trần Đức C. là đúng, dựa trên Thông tư liên tịch 09/2013/TTLT-BCA-BQP-BTP-VKSNDTC-TANDTC hướng dẫn áp dụng Điều 260 BLHS. Theo đó, “không có giấy phép lái xe” bao gồm trường hợp “Chỉ huy, điều khiển phương tiện giao thông không có giấy phép, bằng lái […] do cơ quan có thẩm quyền cấp đối với loại phương tiện đang chỉ huy, điều khiển”. Vì Trần Đức C. lái xe quân sự mà không có bằng lái xe quân sự, nên bị xem là không có bằng.
Tuy nhiên, quan điểm khác (và cũng là quan điểm của tác giả bài viết gốc và Xe Tải Mỹ Đình) không đồng tình với lập luận này. Theo điểm c khoản 4 Điều 59 Luật Giao thông đường bộ 2008, giấy phép lái xe hạng B2 cho phép điều khiển xe ô tô chở người đến 9 chỗ ngồi, xe tải dưới 3.500 kg. Xe Innova 2.0G là xe 7 chỗ, phù hợp với bằng B2. Việc coi bằng B2 dân sự là “không có giấy phép lái xe” trong trường hợp của Trần Đức C. là trái với Luật Giao thông đường bộ. Hơn nữa, Bộ Quốc phòng cũng không có quy định cụ thể nào cấm người có bằng lái xe dân sự lái xe quân sự (ngoại trừ các quy định nội bộ về sử dụng xe quân sự).
Đối với vụ Nguyễn Quang V., việc Tòa án quân sự cấp sơ thẩm xét xử theo khoản 1 Điều 260 BLHS là hợp lý, vì giấy phép lái xe B2 quân sự của anh vẫn đúng theo quy định pháp luật và cho phép điều khiển loại xe dân sự tương ứng.
Kiến Nghị Hoàn Thiện Pháp Luật
Hai vụ án trên cho thấy sự cần thiết phải có hướng dẫn pháp lý thống nhất và cụ thể hơn về việc áp dụng tình tiết “không có giấy phép lái xe” tại điểm a khoản 2 Điều 260 BLHS. Các cơ quan liên ngành cần ban hành văn bản hướng dẫn, làm rõ trường hợp sử dụng giấy phép lái xe cho các loại xe thông dụng (không phải xe chuyên dụng của Bộ Quốc phòng) khi tham gia giao thông, chỉ cần có giấy phép lái xe phù hợp do cơ quan có thẩm quyền cấp theo đúng quy định pháp luật là đủ.
Tài liệu tham khảo:
[1] Khoản 1 Điều 58 Luật giao thông đường bộ
[2] Khoản 10 Điều 61 Luật giao thông đường bộ
[3] Khoản 5 Điều 7 và khoản 2 Điều 23 Thông tư số 102/2016/TT-BQP ngày 29/6/2016 của Bộ Quốc phòng quy định về đăng ký, quản lý sử dụng xe cơ giới trong Bộ Quốc phòng.
Ảnh minh họa xe tải Mỹ Đình và dịch vụ liên quan
NGUỒN: Dựa trên bài viết gốc của NGUYỄN THỊ KIM PHƯỢNG (Toà án quân sự Khu vực Quân khu 9)
