Từ ngày 1 tháng 7 năm 2020, một quy định mới đã chính thức có hiệu lực, đánh dấu sự thay đổi trong cách phân loại xe tại Việt Nam. Theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về báo hiệu đường bộ QCVN 41:2019, xe tải dưới 1.5 tấn không còn được xem là xe con trong tổ chức giao thông. Đây là một điều chỉnh quan trọng, trực tiếp ảnh hưởng đến việc lưu thông của các dòng xe tải nhỏ trong đô thị, đặc biệt là tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.
Quy chuẩn 41:2019/BGTVT định nghĩa rõ ràng hơn về ô tô con, hay còn gọi là xe con, là loại xe được xác định theo giấy chứng nhận kiểm định an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, với mục đích chở người và không quá 9 chỗ ngồi, bao gồm cả người lái.
Điểm đáng chú ý là sự thay đổi trong cách nhìn nhận về xe bán tải (xe pick-up), xe tải VAN và xe ba bánh. Theo QCVN 41:2019, xe bán tải và xe tải VAN chỉ được xem là xe con nếu khối lượng hàng chuyên chở cho phép tham gia giao thông dưới 950kg. Xe 3 bánh có khối lượng bản thân lớn hơn 400kg cũng được xếp vào nhóm xe con. Ngược lại, ô tô tải, bao gồm cả xe đầu kéo, xe kéo rơ moóc và các loại xe pick-up, xe tải VAN có khối lượng hàng chuyên chở từ 950 kg trở lên, đều được xác định là xe tải.
Trước đây, theo Quy chuẩn 41:2016, ranh giới giữa xe con và xe tải dưới 1.5 tấn khá mơ hồ. Quy chuẩn cũ quy định ô tô con bao gồm cả “Ô tô chở hàng với khối lượng chuyên chở cho phép dưới 1,5 tấn” và “Xe bán tải (xe pick-up) có khối lượng chuyên chở cho phép nhỏ hơn 1,5 tấn và có từ 5 chỗ ngồi trở xuống.” Điều này tạo ra một kẽ hở pháp lý, khiến nhiều xe tải nhỏ dưới 1.5 tấn được hưởng các ưu tiên giao thông như xe con, gây khó khăn trong quản lý giao thông đô thị.
Ảnh minh họa xe tải nhỏ Thaco Kia đang di chuyển trên đường phố.
Sở Cảnh sát giao thông Hà Nội đã từng lên tiếng về bất cập này, cho rằng việc xem xe tải dưới 1.5 tấn là xe con gây ra nhiều vấn đề phức tạp cho giao thông nội đô, đặc biệt trong bối cảnh Hà Nội và nhiều thành phố khác đã áp dụng quy định cấm xe tải vào nội đô theo giờ hoặc theo tuyến đường. Việc xe tải nhỏ được tự do di chuyển như xe con đã làm tăng mật độ giao thông, gây ùn tắc và khó khăn cho công tác quản lý.
Các chuyên gia giao thông nhận định, QCVN 41:2019 ra đời không nhằm gây khó khăn cho xe bán tải thông dụng, mà tập trung vào việc điều chỉnh phân loại các xe tải cỡ nhỏ. Trước đây, nhiều mẫu xe vốn có kết cấu và chức năng chính là xe tải, nhưng nhờ quy định về khối lượng chuyên chở dưới 1.5 tấn trong QCVN 41:2016, vẫn được phép lưu thông trong nội thành mà không bị hạn chế về thời gian. Các dòng xe như Thaco KIA, Hyundai Porter hay VEAM VPT950 là những ví dụ điển hình.
Với quy định mới, từ ngày 1/7/2020, người điều khiển các loại xe tải dưới 1.5 tấn sẽ phải tuân thủ các quy định giao thông dành cho xe tải, không còn được hưởng ưu tiên của xe con, đặc biệt tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.
Chạy Sai Làn, Mức Phạt Tăng Cao
Việc xe tải dưới 1.5 tấn không còn được xem là xe con đồng nghĩa với việc các xe này sẽ không được phép di chuyển vào làn đường dành riêng cho xe con. Ngoài ra, chúng cũng phải tuân thủ các quy định về khu vực cấm xe tải theo giờ, biển báo cấm xe tải trên các tuyến đường (biển P.106a), và các hạn chế giao thông khác áp dụng cho xe tải.
Nghị định 100/2019/NĐ-CP quy định rõ mức phạt cho các hành vi vi phạm làn đường. Nếu xe tải đi vào làn đường dành cho xe con (lỗi sai làn), mức phạt tiền có thể từ 3 đến 5 triệu đồng, kèm theo việc tước giấy phép lái xe từ 1 đến 3 tháng. Trong trường hợp hành vi sai làn gây ra tai nạn giao thông, mức phạt sẽ còn nặng hơn, từ 10 đến 12 triệu đồng và tước giấy phép lái xe từ 2 đến 4 tháng.
Đối với hành vi đi vào đường có biển báo cấm phương tiện đang điều khiển, mức phạt cũng rất đáng kể, từ 1 đến 2 triệu đồng và tước giấy phép lái xe từ 1 đến 3 tháng. Những thay đổi này cho thấy sự siết chặt quản lý đối với xe tải nhỏ, đảm bảo trật tự và an toàn giao thông đô thị.
