Trên những cung đường dài, không khó để bắt gặp hình ảnh những chiếc xe đầu kéo Mỹ mạnh mẽ với thùng hàng khổng lồ. Để chinh phục mọi địa hình và tải trọng, nhiều mẫu xe trong số chúng được trang bị hộp số sàn lên đến 18 cấp, điều khiển bằng hệ thống 3 cần số phức tạp. Vậy “Xe Tải 3 Cần Số” là gì và tại sao cần đến cơ cấu chuyển số “khó nhằn” như vậy?
Hệ thống 3 cần số trên xe tải không phải là một trang bị phổ biến trên tất cả các dòng xe tải hiện đại, mà thường xuất hiện trên các dòng xe đầu kéo hạng nặng, đặc biệt là các mẫu xe có xuất xứ từ Mỹ như Kenworth W900L. Cơ cấu này được thiết kế để tối ưu hóa sức kéo và hiệu suất nhiên liệu cho xe trong nhiều điều kiện vận hành khác nhau.
Để hiểu rõ hơn về “xe tải 3 cần số”, cần nắm vững nguyên lý hoạt động của hộp số sàn nhiều cấp. Hộp số sàn thông thường trên xe con có một cần số để tài xế lựa chọn các cấp số khác nhau. Tuy nhiên, với xe tải hạng nặng, đặc biệt là xe chở hàng đường dài, yêu cầu về dải tỷ số truyền lớn hơn rất nhiều. Điều này xuất phát từ việc xe cần mô-men xoắn lớn ở tốc độ thấp để khởi hành và leo dốc khi đầy tải, đồng thời cần tỷ số truyền nhỏ ở tốc độ cao để tiết kiệm nhiên liệu khi di chuyển trên đường trường.
Để đáp ứng yêu cầu này, các nhà sản xuất đã phát triển hộp số có nhiều cấp số hơn, thậm chí lên đến 18 cấp. Để điều khiển số lượng cấp số lớn như vậy chỉ với một cần số là điều bất khả thi và gây khó khăn cho tài xế. Do đó, hệ thống 3 cần số ra đời như một giải pháp tối ưu.
Thông thường, hệ thống “xe tải 3 cần số” bao gồm:
- Cần số chính: Đây là cần số quen thuộc nhất, thường có hình dạng và cách bố trí tương tự như cần số sàn trên xe con. Cần số này đảm nhiệm việc lựa chọn các cấp số cơ bản, ví dụ như từ 1 đến 4 hoặc từ 1 đến 5 tùy theo thiết kế của hộp số.
- Cần số phụ (cần “tầng”): Cần số này có chức năng nhân đôi số cấp của cần số chính. Khi gạt cần số phụ sang một vị trí nhất định (thường là “High” hoặc “Low”), nó sẽ thay đổi dải tỷ số truyền của hộp số, cho phép tài xế chuyển đổi giữa các “tầng số” khác nhau. Ví dụ, nếu cần số chính đang ở số 3 và cần số phụ ở “Low”, thì xe đang ở cấp số 3 “thấp”. Khi chuyển cần số phụ sang “High”, vẫn cần số chính là 3, nhưng xe sẽ chuyển sang cấp số 3 “cao” với tỷ số truyền khác.
- Công tắc tách tầng (Splitter): Đây thường là một công tắc nhỏ được tích hợp trên cần số chính, có chức năng chia nhỏ mỗi cấp số chính thành hai cấp số nhỏ hơn nữa. Công tắc này thường điều khiển hệ thống khí nén để tác động vào bộ phận “splitter” trong hộp số.
Với sự kết hợp của ba bộ phận điều khiển này, tài xế có thể linh hoạt lựa chọn đến 18 cấp số khác nhau, đảm bảo xe luôn vận hành ở vòng tua máy tối ưu nhất, từ đó tiết kiệm nhiên liệu và tối đa hóa sức kéo. Tuy nhiên, việc điều khiển “xe tải 3 cần số” đòi hỏi kỹ năng và kinh nghiệm cao từ người lái. Tài xế phải nhuần nhuyễn các thao tác phối hợp giữa cả ba cần số và công tắc để sang số mượt mà và chính xác.
Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ, nhiều dòng xe tải hiện đại đã chuyển sang sử dụng hộp số tự động hoặc hộp số sàn điện tử với ít cần số hơn, giúp việc điều khiển xe trở nên dễ dàng hơn. Tuy nhiên, “xe tải 3 cần số” vẫn là một phần lịch sử và là biểu tượng cho sự mạnh mẽ, bền bỉ và khả năng vận hành ưu việt của xe tải Mỹ trên những chặng đường dài.
