Năm 2016 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng khi xe bán tải, sau nhiều năm bị hạn chế, được phép lưu thông tại một số khu vực đô thị của Trung Quốc. Ngay lập tức, thị trường phản ứng tích cực, doanh số xe bán tải tháng 6 năm đó tăng vọt 36% so với cùng kỳ năm trước. Sự thay đổi này không chỉ là một con số thống kê, mà còn là lời khẳng định cho tiềm năng to lớn của phân khúc Xe Bán Tải Trung Quốc trên thị trường ô tô lớn nhất thế giới.
Trước đó, bức tranh về xe bán tải trung quốc hoàn toàn trái ngược. Trong nhiều năm, chính phủ Trung Quốc gần như cấm cửa dòng xe này tại các thành phố lớn. Mục tiêu chính là giảm thiểu tình trạng tắc nghẽn giao thông và ô nhiễm không khí, vốn là vấn đề nan giải tại các khu đô thị đông đúc. Xe bán tải, với động cơ diesel truyền thống, bị xem là ồn ào và phát thải nhiều khói bụi. Trong bối cảnh doanh số xe con và xe thương mại tăng trưởng nóng trong thập kỷ trước đó, lệnh cấm xe bán tải trung quốc dường như không gây ra nhiều xáo trộn.
Tuy nhiên, nhu cầu thực tế từ người dân vẫn âm ỉ. Tại các vùng nông thôn, xe bán tải trung quốc luôn là phương tiện hữu ích. Ngay cả ở thành phố, không ít người vẫn tìm cách sử dụng xe bán tải để chở hàng hóa, bất chấp những hạn chế.
Bước ngoặt đến vào năm 2015, khi thị trường ô tô Trung Quốc có dấu hiệu chững lại với mức tăng trưởng doanh số chỉ 4,7%, thấp nhất kể từ năm 2012. Trong khi đó, tại Mỹ, doanh số xe con và xe tải hạng nhẹ vẫn tăng trưởng 5,7%. Nhận thấy tiềm năng bị bỏ ngỏ của phân khúc xe bán tải trung quốc, tháng 2/2016, Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin Trung Quốc (MIIT) cùng các cơ quan chính phủ đã quyết định nới lỏng lệnh cấm tại 4 tỉnh: Liêu Ninh, Hà Nam, Hà Bắc và Vân Nam. Chính sách mới có hiệu lực từ tháng 10 cùng năm, mở ra một chương mới cho thị trường xe bán tải trung quốc.
Thời điểm đó, quy mô thị trường xe bán tải trung quốc còn rất nhỏ bé so với Mỹ. Năm 2015, chỉ có khoảng 329.000 xe bán tải được bán ra tại Trung Quốc, chiếm vỏn vẹn 1,3% trong tổng số 24,6 triệu xe. Ngược lại, tại Mỹ, doanh số xe bán tải đạt hơn 2,5 triệu chiếc, chiếm 15% thị phần toàn thị trường.
Quyết định thay đổi chính sách đã tiếp thêm động lực cho các hãng xe nội địa Trung Quốc. Họ bắt đầu đẩy mạnh sản xuất và giới thiệu các mẫu xe bán tải trung quốc mới. Thị trường nhanh chóng khởi sắc khi ngày càng nhiều người trẻ và thành đạt bắt đầu ưa chuộng dòng xe đa dụng này.
Tháng 5/2016, doanh số xe bán tải trung quốc của 15 nhà sản xuất hàng đầu đã tăng 11%, và con số này tiếp tục tăng lên 36% vào tháng 6 so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, vào thời điểm đó, nhiều thành phố lớn như Bắc Kinh và Thượng Hải vẫn duy trì các quy định nghiêm ngặt đối với xe bán tải trung quốc, hạn chế đăng ký và số ngày lưu thông.
Đến năm 2020, làn sóng xe bán tải trung quốc mới thực sự bùng nổ khi hàng loạt hãng xe nội địa tung ra các mẫu xe mới, tận dụng đà nới lỏng chính sách từ chính phủ. Các thương hiệu nổi bật bao gồm Great Wall Motors (GWM), Wuling, SAIC và Jiangling Motors. Trong đó, GWM khẳng định vị thế thống trị với gần 50% thị phần xe bán tải trung quốc trong 6 tháng đầu năm 2020, bán ra 95.900 xe. Năm 2019, 20% doanh số xe bán tải trung quốc đến từ 5 tỉnh tiên phong nới lỏng quy định, cho thấy hiệu quả rõ rệt của chính sách mới.
Không dừng lại ở động cơ đốt trong truyền thống, các nhà sản xuất xe bán tải trung quốc còn nhanh chóng đón đầu xu hướng xe điện hóa. Tháng 7/2022, Geely đã giới thiệu mẫu xe bán tải điện, nhắm đến nhu cầu ngày càng tăng từ cư dân thành thị. Thậm chí, Geely còn ra mắt thương hiệu con Radar chuyên về xe bán tải điện, với sản phẩm đầu tiên là RD6.
Mặc dù vậy, đến thời điểm hiện tại, vẫn còn một số thành phố Trung Quốc giữ nguyên lệnh cấm đối với xe bán tải trung quốc. Tuy nhiên, xu hướng chung là ngày càng có nhiều địa phương nhận ra tiềm năng của phân khúc này và nới lỏng các quy định, tạo điều kiện cho xe bán tải trung quốc phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong tương lai.
Mỹ Anh (theo Reuters, Yicai Global)
