Xe bán tải, với tính đa dụng vượt trội, đặc biệt trong việc chở hàng và khả năng di chuyển linh hoạt trên nhiều địa hình, đang ngày càng được ưa chuộng tại Việt Nam, nhất là ở các tỉnh thành và khu vực miền núi phía Bắc, nơi chúng chiếm tới 70% thị phần tiêu thụ. Tuy nhiên, đề xuất điều chỉnh thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với dòng xe này đang gây ra nhiều tranh luận và lo ngại về những tác động tiêu cực đến thị trường và người tiêu dùng.
Xe Bán Tải và Vị Thế Đặc Biệt Tại Thị Trường Việt Nam
Trong bối cảnh thảo luận về Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), một trong những điểm đáng chú ý là đề xuất áp dụng thuế suất mới cho xe ô tô bán tải chở hàng cabin kép, tương đương 60% mức thuế suất xe chở người. Nếu đề xuất này được thông qua, thuế TTĐB đối với xe bán tải sẽ tăng đáng kể, từ mức 15%-20%-25% hiện hành lên 24%-36% và 54%, tùy theo dung tích xi lanh. Mức tăng này gấp đôi so với thuế suất cũ, gây ra nhiều quan ngại từ giới chuyên gia và người tiêu dùng.
Đại biểu Dương Minh Ánh, đoàn Hà Nội, đã chỉ ra rằng xe bán tải chỉ chiếm khoảng 5% thị phần ô tô cả nước. Người mua xe bán tải thường có nhu cầu sử dụng thực tế, phục vụ cho công việc chở hàng, di chuyển ở địa hình khó khăn, hoặc kết hợp cả hai mục đích. Thiết kế của xe bán tải ưu tiên chở hàng phía sau, trong khi hàng ghế thứ hai không tối ưu cho việc chở người như các dòng xe con khác.
Xe bán tải đa dụng, phục vụ nhiều mục đích sử dụng
Thực tế, 70% lượng tiêu thụ xe bán tải tập trung ở các tỉnh thành và miền núi phía Bắc, trong khi các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM chỉ chiếm 30% thị phần. Điều này cho thấy xe bán tải đóng vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế và sinh hoạt của người dân ở các khu vực này.
Tính Ưu Việt và Ứng Dụng Thực Tế Của Xe Bán Tải
Đại biểu Ánh nhấn mạnh tính hữu ích của xe bán tải trong các tình huống khẩn cấp: “Trong cơn bão số 3 vừa qua, tôi thấy nhiều người đã sử dụng xe pick-up để vận chuyển hàng hóa cứu trợ, khắc phục thiên tai, bão lũ giúp sớm ổn định cuộc sống của nhân dân”.
Xe bán tải không chỉ tiện dụng trong chở hàng mà còn có khả năng tiếp cận những khu vực mà xe tải và xe con khó di chuyển. Ở các nước ASEAN như Lào, Thái Lan, Indonesia, xe bán tải rất phổ biến và được sử dụng rộng rãi, thậm chí công chức cũng dùng cho nhiều mục đích khác nhau. Đáng chú ý, thuế TTĐB đối với xe bán tải ở các nước này đều rất thấp, trong khi Việt Nam đang ở mức cao nhất khu vực. Với niên hạn sử dụng 25 năm, xe bán tải không chỉ là phương tiện cá nhân mà còn phục vụ nhu cầu vận tải và di chuyển thực tế của nhiều người.
Ngoài ra, ngành công nghiệp sản xuất và lắp ráp xe bán tải trong nước cũng đóng góp vào việc tạo ra hàng nghìn việc làm trực tiếp và gián tiếp. Điều này phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước về phát triển ngành công nghiệp ô tô và tạo công ăn việc làm cho người lao động.
Nguy Cơ và Tác Động Tiêu Cực Khi Tăng Thuế
Việc tăng thuế TTĐB đối với xe bán tải sẽ đẩy giá xe lên cao, làm giảm sức mua và có nguy cơ khiến các nhà máy sản xuất giảm sản lượng, dẫn đến tình trạng người lao động mất việc làm. Đại biểu Ánh đề nghị cần cân nhắc kỹ lưỡng, thực hiện chính sách ổn định, và nếu cần tăng thuế thì nên có lộ trình và mức tăng phù hợp, tránh gây sốc và ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất, kinh doanh và việc làm.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, đoàn Hải Dương, cũng đồng tình với quan điểm này. Bà cho rằng việc tăng thuế cần đảm bảo tính cạnh tranh công bằng giữa doanh nghiệp lắp ráp ô tô trong nước và xe nhập khẩu, khuyến khích sản xuất trong nước thay vì nhập khẩu.
Theo báo cáo của cơ quan thẩm tra, xe bán tải chở hàng cabin kép chủ yếu được sử dụng ở khu vực ngoài đô thị, phục vụ nhu cầu vận chuyển hàng hóa của hộ gia đình và doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nhiều nước trong khu vực sử dụng xe bán tải để chở nông cụ và hàng hóa phục vụ đời sống.
Ở Việt Nam, xe bán tải phù hợp với định hướng phát triển dòng xe tải nhỏ phục vụ nông nghiệp, nông thôn theo Quyết định số 1168 của Thủ tướng Chính phủ về Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam. Việc tăng thuế để hạn chế sử dụng xe bán tải ở đô thị là không công bằng với 70% người tiêu dùng ở các khu vực khác trong cả nước.
Cân Nhắc Lộ Trình Tăng Thuế Phù Hợp
Đại biểu Nga cho rằng nếu tăng thuế quá cao, sản xuất và lắp ráp ô tô trong nước sẽ bị ảnh hưởng. Do đó, cần cân nhắc việc tăng thuế để hài hòa lợi ích giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Nếu việc tăng thuế là cần thiết để tăng thu ngân sách, cần có lộ trình tăng thuế phù hợp, tránh tăng đột ngột. Lộ trình này có thể kéo dài 3-5 năm, với mức tăng thuế tăng dần hàng năm, giúp doanh nghiệp và người tiêu dùng dễ dàng thích ứng.
Đại biểu Quốc hội thảo luận về thuế tiêu thụ đặc biệt
Đại biểu Phan Đức Hiếu, đoàn Thái Bình, kiến nghị giữ nguyên thuế TTĐB đối với xe bán tải như hiện nay. Ông phân tích rằng xe bán tải chủ yếu phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh, đặc biệt ở khu vực nông thôn. “Tại sao một phương tiện phục vụ nhiều cho nhu cầu sản xuất, kinh doanh lại phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt và hạn chế tiêu thụ? Ở các doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhiều giám đốc cũng muốn đi xe hơi nhưng vì miếng cơm manh áo mà phải đi xe pick-up, vừa chở người, vừa chở hàng”.
Ông Hiếu lo ngại việc tăng thuế sẽ tác động trực tiếp đến người mua và doanh nghiệp, thậm chí có thể dẫn đến việc người dân chuyển sang mua các loại xe khác và độ chế để chở hàng, gây ra những hệ lụy không mong muốn. Ông cũng chỉ ra rằng việc áp thuế 60% so với xe con là không hợp lý, vì xe bán tải là xe chở hàng, dung tích xi lanh lớn, không nên so sánh với xe con thông thường.
Đại biểu Hiếu nhấn mạnh sự ổn định chính sách là yếu tố quan trọng để thu hút đầu tư và phát triển ngành công nghiệp ô tô. Việc thay đổi chính sách đột ngột có thể gây quan ngại về môi trường đầu tư và ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Kết Luận
Đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xe ô tô bán tải đang đặt ra nhiều thách thức và cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Mặc dù việc tăng thuế có thể góp phần tăng thu ngân sách, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ gây ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường ô tô, ngành công nghiệp sản xuất và lắp ráp trong nước, cũng như quyền lợi của người tiêu dùng, đặc biệt là những người dân ở khu vực nông thôn và miền núi, nơi xe bán tải đóng vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế. Việc duy trì chính sách thuế ổn định hoặc có lộ trình điều chỉnh thuế hợp lý là cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững của thị trường ô tô và ngành công nghiệp ô tô Việt Nam, đồng thời hài hòa lợi ích của nhà nước, doanh nghiệp và người dân.
