Trong bối cảnh dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) sửa đổi đang được Quốc hội thảo luận, đề xuất điều chỉnh thuế đối với xe bán tải, đặc biệt là Thông Tin Xe Bán Tải Tăng Thuế, đã thu hút sự quan tâm lớn từ dư luận, giới chuyên gia và doanh nghiệp. Bài viết này, với vai trò là chuyên gia xe tải từ website Xe Tải Mỹ Đình, sẽ phân tích sâu rộng về vấn đề này, làm rõ những khía cạnh cốt lõi và tác động tiềm tàng của việc tăng thuế TTĐB đối với xe bán tải tại Việt Nam.
Vai Trò và Hạn Chế Của Thuế Tiêu Thụ Đặc Biệt Hiện Hành
Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đóng vai trò quan trọng trong hệ thống thuế của Việt Nam, là công cụ để Nhà nước quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh và nhập khẩu một số hàng hóa, dịch vụ đặc biệt. Mục tiêu chính của thuế TTĐB bao gồm:
- Quản lý và định hướng sản xuất, kinh doanh: Thuế TTĐB giúp Nhà nước nắm bắt thông tin về các cơ sở sản xuất, năng lực sản xuất và mặt hàng chịu thuế, từ đó có cơ sở để điều chỉnh chính sách cho phù hợp.
- Ổn định ngân sách nhà nước: TTĐB là nguồn thu quan trọng, góp phần tăng cường và ổn định ngân sách nhà nước.
- Quản lý nhập khẩu và khuyến khích sản xuất trong nước: Thuế TTĐB hạn chế tiêu dùng hàng hóa nhập khẩu đặc biệt, khuyến khích tiêu dùng sản phẩm nội địa, phù hợp với chủ trương bảo hộ sản xuất trong nước.
- Điều tiết thu nhập và đảm bảo công bằng xã hội: Thuế TTĐB góp phần điều tiết thu nhập của người có thu nhập cao, huy động nguồn lực cho ngân sách nhà nước để phục vụ mục tiêu công cộng, đảm bảo công bằng xã hội.
- Định hướng tiêu dùng xã hội: Thuế TTĐB định hướng tiêu dùng xã hội, góp phần hình thành xu hướng tiêu dùng lành mạnh, phù hợp với điều kiện kinh tế.
Tuy nhiên, bên cạnh những vai trò tích cực, việc áp dụng thuế TTĐB tại Việt Nam cũng bộc lộ một số hạn chế, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế xã hội liên tục biến đổi. Các chuyên gia thuế chỉ ra rằng:
- Phân loại hàng hóa xa xỉ cần đổi mới: Khi kinh tế phát triển, thu nhập người dân tăng lên, nhiều mặt hàng từng được coi là xa xỉ nay đã trở nên thông dụng. Việc giữ nguyên phân loại hàng hóa xa xỉ và tiếp tục tăng thuế có thể kìm hãm sự phát triển của doanh nghiệp, hạn chế tác động tích cực của khởi nghiệp và kinh tế tư nhân.
- Hạn chế quyền sở hữu và tiêu dùng: Việc tăng thuế hoặc kiểm soát chặt chẽ có thể hạn chế quyền sở hữu của người tiêu dùng đối với sản phẩm tốt, phù hợp với nhu cầu và khả năng tài chính. Điều này không kích cầu, giảm năng lực phục hồi kinh tế sau đại dịch và suy thoái toàn cầu.
- Nguy cơ khuyến khích sản phẩm kém chất lượng: Tăng thuế TTĐB không phù hợp có thể hạn chế sản phẩm an toàn, chất lượng cao, tạo điều kiện cho hàng hóa không rõ nguồn gốc, phương tiện tự chế, gây mất an toàn xã hội. Thay vì bảo vệ người tiêu dùng, thuế TTĐB có thể phương hại đến quyền lợi chính đáng của họ.
Nguồn: Bộ Tài chính.
Đề Xuất Tăng Thuế TTĐB Đối Với Xe Bán Tải Cabin Kép: Nội Dung Cốt Lõi
Trong dự thảo Luật Thuế TTĐB sửa đổi, một trong những nội dung đáng chú ý nhất là đề xuất “áp dụng mức thuế suất với xe ô tô pickup chở hàng cabin kép bằng 60% mức thuế suất của xe con chở người cùng dung tích xi lanh”. Đề xuất này đồng nghĩa với việc thông tin xe bán tải tăng thuế là có cơ sở, và mức tăng có thể rất đáng kể so với hiện hành.
Hiện tại, xe bán tải cabin kép đang chịu thuế TTĐB ở mức 15% – 20% – 25% tùy theo dung tích xi lanh. Nếu đề xuất mới được thông qua, mức thuế suất có thể tăng lên ít nhất 24% – 36% – 54%. Đây là một thay đổi lớn, có thể tạo ra nhiều vấn đề chính sách cần được nghiên cứu và thảo luận kỹ lưỡng.
Để đánh giá tác động của đề xuất này, cần xem xét đặc điểm kỹ thuật, công năng sử dụng và thực trạng xe bán tải cabin kép tại Việt Nam.
Phân Tích Đặc Điểm Kỹ Thuật và Công Năng Xe Bán Tải Cabin Kép
Về mặt kỹ thuật, xe ô tô pickup chở hàng cabin kép được xếp vào nhóm xe chở hàng, có khối lượng toàn bộ không lớn hơn 3,5 tấn (N1). Loại xe này phổ biến trên thế giới, phục vụ nhiều mục đích khác nhau như nông nghiệp, trang trại gia đình và chở hàng hóa thiết yếu. Xe bán tải có thể có một hoặc hai hàng ghế, với khoang hàng phía sau.
(Hình ảnh minh họa xe ô tô pickup cabin đơn và cabin kép)
Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 7271:2003, sửa đổi số 2:2010, đã làm rõ đặc điểm kỹ thuật của xe pickup chở hàng cabin kép để phù hợp với điều kiện Việt Nam. Theo đó, xe pickup chở hàng cabin kép được thiết kế có thùng hàng dạng hở hoặc kín, không trang bị tiện nghi, nội thất phục vụ chở người.
TCVN 7271:2003 quy định rõ:
- Ca bin có hai hàng ghế, số chỗ ngồi không quá 5 (kể cả người lái).
- Diện tích sàn thùng hàng (Fh) không nhỏ hơn 1 mét vuông.
- Tỷ lệ giữa tổng khối lượng người cho phép chở (mng) và tổng khối lượng hàng hóa cho phép chở (mh) nhỏ hơn hoặc bằng 80%.
(Hình vẽ mô phỏng xe pickup chở hàng cabin kép trong TCVN 7271:2003, sửa đổi 2:2010, mục 3.2.8)
Các quy định phân loại kỹ thuật xe pickup chở hàng cabin kép ở nhiều quốc gia như Thái Lan, Philippines, Australia và Hoa Kỳ cũng tương tự, đều phân loại xe pickup cabin kép để chở hàng hóa, có giới hạn trọng tải và trọng lượng, với khối lượng toàn bộ không vượt quá 3,5 tấn.
Về mặt pháp lý, Thông tư 31/2022/TT-BTC và Nghị định 26/2023/NĐ-CP phân loại xe pickup vào nhóm 87.04 – xe có động cơ dùng để chở hàng (HS code: 8704.21.26/8704.31.26). Trong khi đó, xe con dưới 9 chỗ được phân loại vào nhóm 87.03.
Nghị định 09/2009/NĐ-CP quy định niên hạn sử dụng đối với xe ô tô chở hàng và xe ô tô chở người. Xe pickup chở hàng cabin kép có niên hạn sử dụng 25 năm, trong khi xe con chở người không có niên hạn sử dụng. Luật Trật tự, An toàn giao thông đường bộ 2024 cũng thể hiện điều này, khẳng định xe pickup chở hàng cabin kép là loại xe có niên hạn sử dụng.
Mức thuế TTĐB hiện tại đối với xe bán tải và mức đề xuất của Bộ Tài chính
Thực Trạng Sử Dụng Xe Bán Tải Cabin Kép Tại Việt Nam
Xe pickup chở hàng cabin kép được thiết kế để phù hợp với nhiều loại địa hình, có giá trị sử dụng cao trong thực tế. Các thị trường ưa chuộng xe pickup thường có đặc điểm chung là địa hình đa dạng, nông nghiệp phát triển, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa, kinh tế hộ gia đình, và nhu cầu tiết kiệm chi phí kinh doanh, vận chuyển.
Xe bán tải cabin kép có tính năng đa dụng, hỗ trợ người lao động vừa di chuyển vừa chuyên chở hàng hóa thuận lợi, an toàn, tiếp cận những nơi mà xe tải khó có thể tới. Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ gia đình, khởi nghiệp, xe bán tải là phương tiện quan trọng, giúp tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Hơn nữa, thiết kế khung chở hàng chuẩn kỹ thuật giúp xe pickup chở hàng cabin kép vận chuyển hàng hóa đơn giản trong thành phố dễ dàng, thuận tiện hơn, tiết kiệm chi phí so với sử dụng xe tải thùng cồng kềnh. Xe bán tải cũng góp phần giảm thiểu số lượng xe chở hàng tự chế 3 bánh, 4 bánh không an toàn và không đúng tiêu chuẩn.
Với đặc điểm kỹ thuật và công năng trên, xe pickup chở hàng cabin kép phù hợp với nhóm sản phẩm ưu tiên theo Quyết định 1168/QĐ-TTg về Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam, đó là “chú trọng phát triển dòng xe tải nhỏ đa dụng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, nông thôn”.
Thị phần xe ô tô pickup chở hàng cabin kép ở Việt Nam còn khiêm tốn. Thống kê của VAMA cho thấy, trong 5 năm gần đây, thị phần xe pickup chở hàng cabin kép chỉ chiếm khoảng 5% tổng số xe ô tô tiêu thụ. Lượng xe bán ra dao động từ 3,7% đến 5,4%, cho thấy xu hướng ổn định, không có sự tăng đột biến về nhu cầu sử dụng.
Theo báo cáo của VAMA và KPMG, khách hàng cá nhân mua xe pickup chở hàng cabin kép chiếm 64%, chủ yếu là cá nhân kinh doanh tự do, nhân viên công ty, kỹ sư, nông dân… có nhu cầu mua xe để phục vụ vận tải, kinh doanh thương mại quy mô vừa và nhỏ. 36% xe được các cơ quan, doanh nghiệp mua, phục vụ mục đích công vụ và hoạt động chuyên ngành. Đáng chú ý, trên 70% người dùng xe pickup chở hàng cabin kép đến từ khu vực tỉnh thành, trong khi TP.HCM và Hà Nội chỉ chiếm gần 30%. Do đó, mục tiêu tăng thuế TTĐB để điều tiết hạn chế sử dụng xe này tại các thành phố lớn là không phù hợp, không công bằng cho phần lớn người tiêu dùng ở các vùng miền khác.
Cộng đồng người sử dụng xe pickup chở hàng cabin kép cũng đóng góp tích cực vào các hoạt động xã hội, thiện nguyện, ứng phó cứu trợ vùng khó khăn do thiên tai, bão lụt.
(Hình ảnh đăng tải tại trang fanpage của CLB Xe bán tải Địa hình Việt Nam).
Những con số biết nói: Thực tiễn cho thấy xe pickup chở hàng cabin kép đã đáp ứng tốt nhu cầu của người tiêu dùng. Vậy, việc thông tin xe bán tải tăng thuế có thực sự cần thiết để điều chỉnh hành vi tiêu dùng, điều tiết thu nhập, hay hạn chế sở hữu và sử dụng hay không? Đây là vấn đề chính sách quan trọng cần xem xét từ nhiều góc độ.
Thuế TTĐB Đối Với Xe Bán Tải Cabin Kép Tại Việt Nam và So Sánh Với ASEAN
Theo dự thảo Luật thuế TTĐB sửa đổi, mức thuế suất TTĐB đề xuất tăng lên đáng kể so với hiện hành. Các dòng xe pickup chở hàng cabin kép phổ biến tại Việt Nam có dung tích xi lanh từ 1.5L đến dưới 3.0L, sẽ chịu mức thuế suất mới cao hơn nhiều.
So sánh với các nước ASEAN có điều kiện kinh tế, địa lý tương đồng như Thái Lan, Indonesia, Malaysia và Philippines, có thể thấy mức thuế suất TTĐB đối với xe bán tải ở Việt Nam hiện đã cao hơn. Việc so sánh với Singapore và Brunei không phù hợp do đây là các quốc gia phát triển, diện tích nhỏ và địa hình chủ yếu là đô thị.
So sánh mức thuế suất thuế TTĐB xe ô tô pickup chở hàng cabin kép (dưới 3.0L)
| Việt Nam | Malaysia | Philippines | Indonesia | Thái Lan |
|---|---|---|---|---|
| 20% | 0% | 0% | 15% | 12% |
(Nguồn: Báo cáo nghiên cứu của KPMG và VAMA)
Thái Lan, trung tâm sản xuất và xuất khẩu ô tô hàng đầu ASEAN, duy trì mức thuế suất thấp cho xe bán tải để khuyến khích người dân sử dụng, coi đây là phương tiện thúc đẩy kinh tế đất nước. Philippines và Malaysia cũng giữ thuế suất 0% trong nhiều năm. Indonesia có mức thuế cao hơn Thái Lan nhưng vẫn thấp hơn Việt Nam.
Việt Nam nhập khẩu một lượng lớn xe pickup chở hàng cabin kép từ các quốc gia ASEAN để hưởng ưu đãi thuế nhập khẩu 0%. Tuy nhiên, tỷ lệ nhập khẩu đã giảm từ năm 2021 do một số nhà sản xuất đầu tư lắp ráp xe tại Việt Nam. Việc thông tin xe bán tải tăng thuế trở thành hiện thực có thể làm giảm sức cạnh tranh của Việt Nam so với các nước ASEAN, ảnh hưởng đến doanh nghiệp và người lao động trong ngành.
Kinh nghiệm từ ASEAN cho thấy sự ổn định thuế suất TTĐB đối với xe bán tải. Các quốc gia này tập trung vào các giải pháp chính sách và ưu đãi khác để tăng thu ngân sách và phát triển ngành công nghiệp ô tô. Đây là kinh nghiệm quý báu cần nghiên cứu khi xây dựng chính sách thuế phí tại Việt Nam.
Quan Điểm Về Tăng Thuế TTĐB và Các Vấn Đề Cần Xem Xét
1. Điều Tiết Giao Thông Nội Đô
Ý kiến cho rằng tăng thuế TTĐB sẽ giúp điều tiết giao thông nội đô cần được xem xét lại. Quản lý giao thông đô thị là vấn đề của ngành giao thông vận tải và quy hoạch đô thị, không nên chỉ dựa vào công cụ thuế. Hơn nữa, số lượng xe pickup ở nội đô Hà Nội và TP.HCM chỉ chiếm chưa đến 30% tổng lượng xe, việc tăng thuế sẽ ảnh hưởng đến phần lớn người tiêu dùng ở các vùng miền khác mà không giải quyết được vấn đề giao thông đô thị.
2. An Toàn Giao Thông và Hạn Chế Tai Nạn
Quan điểm hạn chế sử dụng xe pickup để đảm bảo an toàn giao thông cũng không hoàn toàn thuyết phục. Tai nạn giao thông có thể xảy ra với bất kỳ loại phương tiện nào. Việc tăng thuế làm tăng giá xe, có thể khiến người tiêu dùng chuyển sang sử dụng xe cũ, xe tự chế kém an toàn hơn, gây nguy cơ tai nạn giao thông cao hơn.
3. Tăng Thu Ngân Sách
Mục tiêu tăng thu ngân sách từ thuế TTĐB cần được đánh giá kỹ lưỡng về “độ co giãn của cầu theo giá”. Nghiên cứu của KPMG cho thấy, việc tăng thuế TTĐB có thể làm giảm thu ngân sách trong 5 năm tới khoảng 7,7 nghìn tỷ đồng do lượng tiêu thụ xe giảm mạnh (36%). Mục tiêu tăng thu ngân sách có thể không đạt được do thông tin xe bán tải tăng thuế làm giảm nhu cầu tiêu dùng.
4. Chi Ngân Sách Cơ Quan Nhà Nước
Việc giá xe tăng do thuế cũng làm tăng chi ngân sách cho các cơ quan nhà nước khi mua sắm và sử dụng xe pickup chở hàng cabin kép cho các mục đích công vụ.
5. Phát Triển Ngành Công Nghiệp Ô Tô Việt Nam
Việc giảm lượng tiêu thụ xe do tăng thuế sẽ tác động tiêu cực đến các hãng sản xuất, kinh doanh ô tô tại Việt Nam, bao gồm cả các doanh nghiệp đã đầu tư dây chuyền sản xuất lắp ráp xe bán tải trong nước.
Kiến Nghị và Kết Luận
Để đưa ra quyết định chính sách phù hợp về thông tin xe bán tải tăng thuế, cần xem xét toàn diện các yếu tố đặc thù của Việt Nam:
- Đặc điểm địa hình: Việt Nam có địa hình đa dạng, nhiều đồi núi, vùng nông thôn rộng lớn, xe bán tải phù hợp với nhu cầu vận chuyển và di chuyển linh hoạt.
- Thu nhập trung bình tăng: Xe bán tải không còn là hàng hóa xa xỉ với thu nhập bình quân đầu người ngày càng tăng.
- Kinh tế tư nhân và hộ gia đình phát triển: Xe bán tải là công cụ hữu ích cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh cá thể và các hoạt động khởi nghiệp.
- Nhu cầu sử dụng xe bán tải tăng: Xu hướng tiêu dùng xe bán tải để tiết kiệm chi phí sản xuất, kinh doanh và di chuyển ngày càng phổ biến.
Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển, ngành công nghiệp ô tô còn non trẻ. Cần duy trì chính sách thuế phí ổn định, dài hạn để thu hút đầu tư và phát triển ngành. Trong bối cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn, việc tạo ra “cú sốc” thuế có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến doanh nghiệp, người tiêu dùng và năng lực cạnh tranh của Việt Nam.
Việc sửa đổi Luật Thuế TTĐB liên quan đến xe bán tải cabin kép cần được đánh giá kỹ lưỡng, tránh tư duy cục bộ, xây dựng chính sách dài hạn, hài hòa lợi ích, đảm bảo ổn định và thúc đẩy sự phát triển bền vững. Người dân và doanh nghiệp mong muốn chính sách pháp luật thực sự đi vào cuộc sống, đòi hỏi cách tiếp cận đa chiều, khách quan và khoa học.
[1] Nguồn: Báo cáo nội dung Hội thảo về Luật thuế TTĐB với xe ô tô pickup chở hàng cabin kép do Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương và Hội tư vấn thuế đồng tổ chức ngày 1/8/2024.
| TS. Nguyễn Thị Việt Nga Phó Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương |
|---|
