Xe bán tải, với tính đa dụng vượt trội, đặc biệt trong vận chuyển hàng hóa và khả năng tiếp cận địa hình phức tạp, chiếm lĩnh thị phần đáng kể tại các tỉnh thành và khu vực miền núi phía Bắc Việt Nam. Gần đây, đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với dòng xe này đang引起 nhiều tranh luận sôi nổi. Bài viết này, từ góc độ chuyên gia của Xe Tải Mỹ Đình, sẽ phân tích sâu rộng về vấn đề này, làm rõ những tác động tiềm tàng của việc tăng thuế, đồng thời đề xuất các giải pháp cân bằng lợi ích giữa nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Đề Xuất Tăng Thuế TTĐB và Lo Ngại Từ Thị Trường
Trong dự thảo sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, một trong những điểm đáng chú ý là đề xuất áp dụng mức thuế suất mới cho xe ô tô pick-up chở hàng cabin kép, hay còn gọi là xe bán tải. Theo đó, thuế suất TTĐB dự kiến sẽ được tính bằng 60% mức thuế suất áp dụng cho xe chở người. Điều này đồng nghĩa với việc thuế suất xe bán tải có thể tăng mạnh, từ mức 15%-20%-25% hiện hành lên 24%-36% và thậm chí 54%, tùy thuộc vào dung tích xi lanh.
Mức tăng thuế này đang làm dấy lên nhiều quan ngại, đặc biệt từ các đại biểu Quốc hội và giới chuyên gia. Đại biểu Dương Minh Ánh từ đoàn Hà Nội đã chỉ ra rằng, xe bán tải chỉ chiếm khoảng 5% thị phần ô tô trong nước, và chủ yếu phục vụ nhu cầu thực tế của người dân, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, miền núi, nơi địa hình di chuyển còn nhiều khó khăn.
Xe bán tải được thiết kế đặc biệt với phần thùng chở hàng phía sau, trong khi khoang cabin hai hàng ghế phía trước tuy có thể chở người nhưng không tối ưu như xe du lịch thông thường. Chính vì tính chất “vừa chở người, vừa chở hàng” này, xe bán tải trở thành phương tiện lý tưởng cho nhiều mục đích sử dụng, từ hoạt động sản xuất nông nghiệp, kinh doanh nhỏ lẻ đến cứu trợ thiên tai.
Xe bán tải phục vụ đa dạng mục đích sử dụng, từ chở hàng hóa đến di chuyển ở địa hình khó khăn, đang được đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt.
Thống kê cho thấy, có đến 70% lượng xe bán tải tiêu thụ tại các địa phương và tỉnh miền núi phía Bắc, trong khi các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM chỉ chiếm 30% thị phần. Điều này cho thấy rõ vai trò quan trọng của xe bán tải trong đời sống kinh tế – xã hội ở khu vực nông thôn và miền núi.
Tác Động Tiêu Cực Đến Thị Trường và Người Tiêu Dùng
Việc tăng thuế TTĐB đối với xe bán tải được dự báo sẽ gây ra nhiều tác động tiêu cực đến thị trường ô tô và người tiêu dùng.
Giá xe tăng cao, sức mua giảm: Tăng thuế đồng nghĩa với việc giá xe bán tải sẽ đội lên đáng kể. Điều này chắc chắn sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tiếp cận xe của người tiêu dùng, đặc biệt là những khách hàng ở khu vực nông thôn, miền núi, vốn có thu nhập không cao và phụ thuộc nhiều vào xe bán tải cho công việc và sinh hoạt hàng ngày. Sức mua giảm sút sẽ kéo theo sản lượng bán hàng giảm, gây khó khăn cho các nhà sản xuất và đại lý.
Ảnh hưởng đến sản xuất và việc làm: Khi sản lượng bán giảm, các nhà máy sản xuất và lắp ráp ô tô trong nước có nguy cơ phải cắt giảm sản lượng, thậm chí thu hẹp quy mô hoạt động. Điều này sẽ dẫn đến hệ lụy là hàng nghìn lao động trực tiếp và gián tiếp trong ngành công nghiệp ô tô có thể mất việc làm.
Mất lợi thế cạnh tranh so với các nước ASEAN: So sánh với các nước trong khu vực ASEAN như Lào, Thái Lan, Indonesia, có thể thấy xe bán tải rất phổ biến và được sử dụng rộng rãi, thậm chí công chức cũng sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau. Mức thuế TTĐB đối với xe bán tải ở các nước này thường rất thấp, và Việt Nam hiện đang ở mức cao nhất khu vực. Việc tiếp tục tăng thuế sẽ làm giảm sức cạnh tranh của xe bán tải sản xuất trong nước so với xe nhập khẩu, đi ngược lại chủ trương khuyến khích sản xuất lắp ráp ô tô trong nước.
Không phù hợp với định hướng phát triển ngành ô tô: Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn 2035 đã xác định rõ việc ưu tiên phát triển dòng xe tải nhỏ, phục vụ sản xuất nông nghiệp, nông thôn. Xe bán tải, với những đặc tính kỹ thuật và công năng phù hợp, hoàn toàn đáp ứng tiêu chí này. Việc tăng thuế TTĐB, do đó, đi ngược lại với định hướng phát triển của ngành.
Cần Cân Nhắc Kỹ Lưỡng và Có Lộ Trình Phù Hợp
Trước những tác động tiêu cực tiềm tàng, nhiều đại biểu Quốc hội và chuyên gia đã lên tiếng đề nghị cơ quan chức năng cần cân nhắc kỹ lưỡng việc tăng thuế TTĐB đối với xe bán tải.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga từ đoàn Hải Dương nhấn mạnh rằng, việc điều tiết giao thông đô thị thuộc thẩm quyền của ngành giao thông, và việc tăng thuế để hạn chế sử dụng xe bán tải tại các thành phố lớn là không công bằng với 70% người tiêu dùng còn lại trên cả nước.
Đồng quan điểm, đại biểu Phan Đức Hiếu, đoàn Thái Bình, kiến nghị nên giữ nguyên mức thuế TTĐB hiện hành đối với xe bán tải. Ông phân tích rằng, xe bán tải chủ yếu phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh, đặc biệt ở khu vực nông thôn. Việc tăng thuế đối với phương tiện phục vụ sản xuất là không hợp lý, gây khó khăn cho doanh nghiệp và người dân.
Đại biểu Phan Đức Hiếu, đoàn Thái Bình, đề xuất giữ nguyên thuế tiêu thụ đặc biệt xe bán tải để không ảnh hưởng đến sản xuất và kinh doanh.
Đại biểu Hiếu cũng lo ngại rằng, việc thay đổi chính sách thuế đột ngột sẽ ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, gây tâm lý bất an cho các nhà đầu tư đã tin tưởng vào sự ổn định của chính sách Việt Nam.
Trong trường hợp cần thiết phải tăng thuế để tăng thu ngân sách nhà nước, các đại biểu đề xuất cần có lộ trình điều chỉnh phù hợp, tránh tăng sốc, gây tác động tiêu cực đến thị trường và doanh nghiệp. Một lộ trình tăng thuế từ 3-5 năm, với mức tăng mỗi năm từ 2%-3%, được cho là giải pháp khả thi, giúp doanh nghiệp và người tiêu dùng có thời gian thích ứng.
Kết Luận
Đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xe bán tải đang đặt ra bài toán khó cho các nhà hoạch định chính sách. Một mặt, tăng thuế có thể giúp tăng thu ngân sách nhà nước. Mặt khác, nó có nguy cơ gây ra những tác động tiêu cực đến thị trường ô tô, sản xuất, việc làm và đặc biệt là quyền lợi của người tiêu dùng, nhất là ở khu vực nông thôn, miền núi.
Trong bối cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn, việc cân nhắc kỹ lưỡng và có lộ trình điều chỉnh thuế phù hợp là vô cùng quan trọng. Mục tiêu cuối cùng là đảm bảo hài hòa lợi ích giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân, tạo điều kiện cho thị trường ô tô phát triển bền vững, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.
