Xe quá khổ, quá tải từ lâu đã trở thành vấn nạn nhức nhối trên các tuyến đường giao thông Việt Nam, đe dọa trực tiếp đến an toàn của người tham gia giao thông và gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho cơ sở hạ tầng đường bộ. Tình trạng này không chỉ gây rối loạn trật tự an toàn giao thông, mà còn là nguyên nhân chính dẫn đến nhiều vụ tai nạn thương tâm, đồng thời làm xuống cấp nhanh chóng hệ thống đường sá vốn đã chịu nhiều áp lực. Để giải quyết triệt để vấn đề này, việc triển khai rộng rãi hệ thống giám sát tải trọng xe wim (Weigh-in-Motion) được xem là một giải pháp cấp thiết và hiệu quả, hỗ trợ đắc lực cho lực lượng chức năng trong công tác kiểm soát và xử lý vi phạm.
Xe quá tải trên đường
“Hung Thần Xa Lộ” – Xe Quá Khổ, Quá Tải Vẫn “Lọt Lưới”
Mặc dù các cơ quan chức năng đã có nhiều nỗ lực trong việc kiểm soát tải trọng xe, tình trạng xe quá tải vẫn diễn biến phức tạp, đặc biệt sau khi dịch bệnh Covid-19 được kiểm soát và hoạt động giao thương, vận tải hàng hóa phục hồi. Số liệu thống kê cho thấy, chỉ trong Quý I năm 2022, lực lượng chức năng đã tiến hành kiểm tra hàng chục nghìn phương tiện và phát hiện hàng nghìn trường hợp vi phạm tải trọng, tước giấy phép lái xe và xử phạt hàng tỷ đồng. Tuy nhiên, đây chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, bởi trên thực tế, số lượng xe quá khổ, quá tải lưu thông trên đường vẫn còn rất lớn, gây nhiều bức xúc trong dư luận và tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông cao.
Đáng chú ý, tình trạng xe quá tải có xu hướng gia tăng vào thời điểm cuối năm, khi nhu cầu vận chuyển hàng hóa tăng cao phục vụ cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng. Nhiều loại xe tải, xe ben đã được cơi nới thùng xe để chở được nhiều hàng hóa hơn, bất chấp quy định về tải trọng và kích thước xe. Các tuyến đường quốc lộ, cao tốc và đường địa phương, đặc biệt là những khu vực gần mỏ vật liệu xây dựng, dự án công trình, nhà máy xi măng, khu công nghiệp… trở thành “điểm nóng” về xe quá tải.
Việc kiểm soát tải trọng xe bằng phương pháp thủ công, sử dụng cân xách tay, bộc lộ nhiều hạn chế, không thể bao quát hết được tình hình thực tế. Nhiều tài xế và chủ phương tiện đã lợi dụng những sơ hở trong quá trình kiểm tra để tiếp tục chở hàng quá tải, thậm chí tìm cách đối phó, né tránh lực lượng chức năng. Điều này không chỉ gây khó khăn cho công tác quản lý nhà nước về giao thông vận tải, mà còn tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp vận tải, gây thất thu thuế và phí cho ngân sách nhà nước.
Kiểm tra tải trọng xe thủ công
Tải Trọng Xe Là Gì và Vì Sao Kiểm Soát Tải Trọng Quan Trọng?
Để hiểu rõ hơn về sự cần thiết của việc kiểm soát tải trọng xe, chúng ta cần nắm vững các khái niệm cơ bản liên quan đến tải trọng. Tải trọng xe được định nghĩa là khối lượng hàng hóa mà phương tiện đang chở, chỉ tính khối lượng hàng hóa, không bao gồm khối lượng bản thân của xe và người trên xe. Trọng tải là khả năng chuyên chở hàng hóa tối đa mà phương tiện được phép vận chuyển theo quy định về an toàn kỹ thuật. Tổng tải trọng xe là tổng khối lượng hàng hóa và khối lượng toàn tải của xe (bao gồm tự trọng xe, người và các vật dụng cá nhân trên xe).
Việc tuân thủ quy định về tải trọng xe có ý nghĩa vô cùng quan trọng, đảm bảo an toàn cho cả phương tiện và người tham gia giao thông, đồng thời góp phần bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ. Xe chở quá tải trọng sẽ tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây tai nạn giao thông, hư hỏng phương tiện và xuống cấp đường sá.
Tại sao cần kiểm soát tải trọng xe?
- Nguy cơ tai nạn giao thông: Xe quá tải làm giảm khả năng kiểm soát của người lái, đặc biệt khi vào cua, phanh gấp hoặc di chuyển trên đường xấu. Tình trạng quá tải có thể dẫn đến nổ lốp, đứt phanh, gây ra tai nạn nghiêm trọng, đe dọa tính mạng và tài sản của người tham gia giao thông.
- Hư hỏng phương tiện: Vượt quá tải trọng cho phép gây áp lực lớn lên hệ thống khung gầm, lốp, phanh, hệ thống lái và các bộ phận khác của xe, làm giảm tuổi thọ và tăng chi phí bảo dưỡng, sửa chữa.
- Phá hủy hạ tầng giao thông: Xe quá tải là “khắc tinh” của đường sá. Trọng lượng lớn của xe tác động trực tiếp lên mặt đường, cầu cống, gây ra lún nứt, ổ gà, hư hỏng kết cấu đường, làm giảm tuổi thọ công trình và gây tốn kém cho việc duy tu, bảo trì.
- Ô nhiễm môi trường: Xe chở vật liệu xây dựng quá tải thường làm rơi vãi đất cát, đá sỏi xuống đường, gây bụi bẩn, ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.
Những thiệt hại do xe quá tải gây ra là vô cùng lớn, không chỉ về mặt kinh tế mà còn về mặt xã hội. Nhà nước phải chi hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm để khắc phục hậu quả do xe quá tải gây ra cho hạ tầng giao thông. Doanh nghiệp vận tải cũng phải đối mặt với rủi ro hư hỏng phương tiện, tai nạn và chi phí sửa chữa tăng cao. Tuy nhiên, vì lợi nhuận trước mắt, nhiều chủ xe và tài xế vẫn cố tình vi phạm, bất chấp những hậu quả khôn lường.
Hệ Thống Giám Sát Tải Trọng Xe WIM: Giải Pháp Hiện Đại
Để giải quyết triệt để tình trạng xe quá khổ, quá tải, hệ thống giám sát tải trọng xe wim đã ra đời như một giải pháp công nghệ hiện đại và hiệu quả. Hệ thống này sử dụng các cảm biến và công nghệ tiên tiến để đo lường tải trọng xe khi xe đang di chuyển, giúp phát hiện và xử lý vi phạm một cách nhanh chóng, chính xác và tự động.
Hệ thống kiểm soát tải trọng xe tự động là gì?
Hệ thống cân tải trọng tự động WIM (Weighing in Motion) được nghiên cứu và phát triển lần đầu tiên tại Mỹ từ những năm 1950. Nhận thấy hiệu quả vượt trội của hệ thống này, nhiều quốc gia trên thế giới đã nhanh chóng ứng dụng và phát triển các mô hình WIM khác nhau.
Trong giai đoạn đầu, các trạm kiểm tra tải trọng xe chủ yếu sử dụng cân tĩnh (Static Weighing Station), được đặt trên các tuyến đường trọng điểm để kiểm tra, phát hiện và cưỡng chế hạ tải đối với các phương tiện chở quá tải trọng. Tuy nhiên, phương pháp này gây ra nhiều bất cập, làm chậm quá trình lưu thông, gây ùn tắc giao thông và không thể kiểm soát được toàn bộ số lượng xe quá tải.
Với sự phát triển của khoa học công nghệ, hệ thống WIM ngày càng được nâng cấp và hoàn thiện. Nhờ ứng dụng các công nghệ tiên tiến như cảm biến, camera, nhận dạng biển số xe, hệ thống có thể tự động ghi nhận thông tin tải trọng, biển số xe và các thông số khác của phương tiện khi xe di chuyển qua khu vực cân. Dữ liệu này được truyền về trung tâm điều khiển để xử lý và phục vụ công tác xử phạt nguội, không cần sự can thiệp trực tiếp của con người tại hiện trường.
Hệ thống cân tải trọng xe tự động Elcom eWIM
Nguyên Lý Hoạt Động của Hệ Thống Cân Tải Trọng Tự Động WIM
Khác với cân tĩnh truyền thống, hệ thống cân tải trọng tự động WIM hoạt động dựa trên nguyên lý đo lường lực tác dụng lên cảm biến khi xe di chuyển qua. Hệ thống bao gồm các thành phần chính sau:
- Cảm biến tải trọng: Được lắp đặt trực tiếp trên mặt đường, có khả năng đo lường lực ép của bánh xe lên mặt đường khi xe di chuyển qua. Các loại cảm biến phổ biến hiện nay bao gồm cảm biến thạch anh, cảm biến điện dung, cảm biến dây rung…
- Camera và hệ thống nhận dạng biển số xe: Ghi lại hình ảnh và biển số xe để xác định phương tiện vi phạm.
- Bộ xử lý trung tâm: Thu thập, xử lý dữ liệu từ cảm biến và camera, xác định tải trọng xe, biển số xe và các thông số liên quan.
- Phần mềm quản lý và giám sát: Hiển thị thông tin, lưu trữ dữ liệu, cảnh báo vi phạm và hỗ trợ công tác xử phạt.
Quy trình hoạt động của hệ thống WIM diễn ra như sau:
- Khi xe di chuyển vào khu vực trạm cân, camera sẽ tự động ghi nhận biển số xe.
- Bánh xe tác dụng lực lên cảm biến tải trọng khi xe chạy qua.
- Cảm biến truyền tín hiệu về bộ xử lý trung tâm.
- Bộ xử lý trung tâm tính toán và xác định tải trọng trục, tổng tải trọng của xe.
- Hệ thống đối chiếu tải trọng đo được với tải trọng cho phép theo quy định.
- Nếu phát hiện xe vi phạm, hệ thống sẽ tự động gửi thông tin về trung tâm giám sát để xử lý.
Dữ liệu từ hệ thống WIM được truyền về trung tâm điều hành, nơi các cán bộ chức năng có thể theo dõi, giám sát tình hình giao thông và xử lý vi phạm. Hệ thống có khả năng tích hợp với cơ sở dữ liệu đăng kiểm xe, giúp xác định chính xác thông tin phương tiện và chủ xe để phục vụ công tác xử phạt nguội.
Ưu Điểm Vượt Trội của Hệ Thống Giám Sát Tải Trọng Xe WIM
So với các phương pháp kiểm soát tải trọng xe truyền thống, hệ thống giám sát tải trọng xe wim mang lại nhiều ưu điểm vượt trội:
- Kiểm soát 24/7 và 100% phương tiện: Hệ thống hoạt động liên tục 24 giờ mỗi ngày, 7 ngày mỗi tuần, kiểm soát toàn bộ phương tiện lưu thông qua trạm cân, không bỏ sót bất kỳ trường hợp vi phạm nào.
- Đo lường chính xác và nhanh chóng: Hệ thống sử dụng công nghệ hiện đại, cho kết quả đo lường tải trọng xe chính xác cao, sai số thấp, thời gian cân nhanh chóng, không gây ùn tắc giao thông.
- Tự động hóa hoàn toàn: Hệ thống hoạt động tự động, không cần sự can thiệp trực tiếp của con người, giảm thiểu rủi ro tiêu cực, đảm bảo tính khách quan và minh bạch trong quá trình kiểm tra, xử lý vi phạm.
- Tiết kiệm nhân lực và chi phí: Giảm thiểu số lượng nhân viên tuần tra, kiểm soát trực tiếp tại hiện trường, tiết kiệm chi phí vận hành và nhân sự.
- Xử phạt nguội hiệu quả: Hệ thống cung cấp đầy đủ bằng chứng hình ảnh, video, dữ liệu tải trọng để phục vụ công tác xử phạt nguội, nâng cao hiệu quả răn đe và giảm thiểu tình trạng vi phạm tái diễn.
- Bảo vệ hạ tầng giao thông: Kiểm soát tải trọng xe hiệu quả giúp giảm thiểu tác động tiêu cực lên hạ tầng đường bộ, kéo dài tuổi thọ công trình và giảm chi phí duy tu, bảo trì.
- Nâng cao an toàn giao thông: Giảm thiểu nguy cơ tai nạn giao thông do xe quá tải gây ra, bảo vệ tính mạng và tài sản của người tham gia giao thông.
Triển Khai Hệ Thống WIM tại Việt Nam và Tương Lai Giao Thông Thông Minh
Nhận thấy những lợi ích to lớn của hệ thống giám sát tải trọng xe wim, Tổng cục Đường bộ Việt Nam đã và đang triển khai dự án nhân rộng hệ thống này trên phạm vi toàn quốc, ưu tiên các tuyến quốc lộ trọng điểm và các tuyến đường cao tốc đang xây dựng. Dự án được chia thành hai giai đoạn:
- Giai đoạn 1 (2022 – 2025): Ưu tiên lắp đặt trên các tuyến cao tốc như Bắc – Nam, Nội Bài – Lào Cai, Pháp Vân – Ninh Bình, Hải Phòng – Quảng Ninh… và các quốc lộ trọng điểm như QL1, QL5, QL6, QL20, QL51, QL91, đường Hồ Chí Minh…
- Giai đoạn 2 (2026 – 2035): Triển khai trên các tuyến quốc lộ còn lại, đường cao tốc mới và các tuyến đường bộ kết nối khu vực cảng, kho bãi, mỏ vật liệu, mỏ quặng.
Việc triển khai rộng rãi hệ thống giám sát tải trọng xe wim được kỳ vọng sẽ tạo ra bước đột phá trong công tác kiểm soát tải trọng xe tại Việt Nam, góp phần chấm dứt tình trạng xe quá khổ, quá tải, bảo vệ hạ tầng giao thông và nâng cao an toàn giao thông. Trong tương lai, hệ thống WIM sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng hệ thống giao thông thông minh, góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành giao thông vận tải Việt Nam.
