Năm 1949 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử vận tải quân sự Việt Nam, với sự ra đời của Cục Vận tải và chiếc xe vận tải đầu tiên mang tên “Quốc tế”. Trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống Pháp diễn ra ác liệt, việc đảm bảo hậu cần và vận chuyển hàng hóa trở thành yếu tố sống còn. Sự kiện này không chỉ thể hiện tầm nhìn chiến lược của Chủ tịch Hồ Chí Minh mà còn là minh chứng cho tinh thần tự lực, tự cường của quân và dân ta trong những năm đầu kháng chiến.
Sự Ra Đời Cục Vận Tải và Nhiệm Vụ Vận Chuyển Khẩn Cấp
Sau khi thực dân Pháp bị đánh bại và phải rút khỏi nhiều vùng chiến lược, chúng cố thủ ở biên giới Cao Bằng, kiểm soát tuyến đường số 4 và gây khó khăn cho hậu phương ta. Để đối phó với tình hình mới, ngày 18/6/1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh 50/SL thành lập Cục Vận tải trực thuộc Bộ Quốc phòng. Đây là một quyết định mang tính chiến lược, thể hiện sự chú trọng đặc biệt đến công tác vận tải trong quân đội. Cục Vận tải được giao nhiệm vụ tổ chức và đảm bảo toàn bộ hoạt động vận chuyển quân sự, từ nhu yếu phẩm đến vũ khí, đạn dược, phục vụ cho các chiến dịch trên khắp cả nước.
Khó Khăn Ban Đầu và Phương Tiện Vận Tải Thô Sơ
Thời điểm đó, công tác vận tải quân sự của ta gặp vô vàn khó khăn. Phương tiện vận tải chủ yếu dựa vào sức người và động vật như xe thồ, xe trâu kéo, ngựa thồ, và gùi bộ. Những phương tiện thô sơ này, dù đã đóng góp không nhỏ vào việc vận chuyển hàng hóa trong giai đoạn đầu kháng chiến, lại bộc lộ nhiều hạn chế về năng suất, tốc độ và khả năng vận chuyển trên địa hình hiểm trở. Việc vận chuyển hàng hóa cho các chiến dịch lớn gặp rất nhiều trở ngại, đòi hỏi phải có những giải pháp đột phá.
Nỗ Lực Tạo Dựng Vận Tải Cơ Giới và Chiếc Xe “Quốc Tế”
Nhận thức rõ tầm quan trọng của vận tải cơ giới, ngày 4/8/1949, Phái đoàn Mậu dịch Thống nhất Quốc phòng được thành lập. Phái đoàn có nhiệm vụ mua sắm hàng hóa, vũ khí từ các địa phương và biên giới Việt – Trung, cung cấp cho lực lượng vũ trang. Để thực hiện nhiệm vụ nặng nề này, việc có phương tiện vận tải cơ giới trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Đồng chí Vũ Văn Đôn, Trưởng phái đoàn, đã nhanh chóng tập hợp một tổ công tác đặc biệt gồm 10 người, bao gồm cán bộ kỹ thuật và cán bộ Cục Vận tải. Tổ công tác hành quân lên Bắc Kạn để thu gom vật tư, phụ tùng từ những chiếc xe ô tô bị hư hỏng mà quân Pháp bỏ lại sau chiến dịch Việt Bắc – Thu Đông 1947.
Sau một thời gian miệt mài nghiên cứu, sửa chữa và lắp ráp, tổ công tác đã thành công chế tạo ra chiếc xe ô tô vận tải đầu tiên. Điều đặc biệt là chiếc xe này được lắp ghép từ các bộ phận của nhiều hãng xe khác nhau: động cơ Ford (Mỹ), buồng lái Studebaker (Đức), sát-xi Renault (Pháp). Chính vì sự “đa quốc gia” này, chiếc xe được đặt tên là “Quốc tế”.
Mặc dù động cơ xe nguyên bản chạy xăng, nhưng do điều kiện thiếu nhiên liệu, các kỹ sư Việt Nam đã sáng tạo cải tiến để xe có thể chạy được bằng than đá và than củi. Sau khi thử nghiệm thành công, xe “Quốc tế” đã chứng minh khả năng vận tải vượt trội, chở hàng chục tấn hàng trên quãng đường 93km từ đèo Tài Sìn Hồ đến Bắc Kạn, góp phần quan trọng vào kế hoạch vận tải ban đầu của Cục Vận tải.
Ý Nghĩa Lịch Sử và Vai Trò Của Xe “Quốc Tế”
Xe “Quốc tế” không chỉ là phương tiện vận tải đơn thuần, mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Nó là minh chứng cho tinh thần tự lực, tự cường, khả năng sáng tạo và ý chí quyết tâm vượt khó của quân đội ta trong những năm đầu kháng chiến. Chiếc xe đã vinh dự được chở Chủ tịch Hồ Chí Minh và các vị khách quốc tế đến thăm chiến khu Việt Bắc, góp phần vào công tác đối ngoại và khẳng định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
Từ năm 1950, khi Việt Nam nhận được viện trợ xe từ các nước xã hội chủ nghĩa, xe “Quốc tế” dần chuyển sang phục vụ vận tải nội bộ Cục Vận tải do sử dụng nhiên liệu than không còn phù hợp cho các tuyến đường dài. Tuy vậy, dấu ấn lịch sử của chiếc xe vận tải đầu tiên này và vai trò của Cục Vận tải trong việc xây dựng nền tảng vận tải quân sự Việt Nam vẫn luôn được ghi nhớ.
Kết Luận
Sự ra đời của Cục Vận tải và chiếc xe “Quốc tế” là những dấu mốc quan trọng trong lịch sử vận tải quân sự Việt Nam. Từ những phương tiện thô sơ như xe thồ đến chiếc xe vận tải cơ giới đầu tiên, đó là cả một quá trình nỗ lực vượt khó, sáng tạo không ngừng của quân và dân ta. Những thành quả ban đầu này đã đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển của ngành vận tải quân sự, góp phần quan trọng vào thắng lợi của cuộc kháng chiến và sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc sau này.
