Vấn đề vận chuyển hàng hóa với khối lượng lớn, đúng thời gian trong chiến tranh là một mệnh lệnh sống còn. Yêu cầu đặt ra cho người lái xe và lực lượng hậu cần là phải tối ưu thời gian vận chuyển, đặc biệt tận dụng tối đa thời gian ban đêm để giảm thiểu rủi ro và tăng hiệu quả. Trong những ngày đầu chiến dịch, hai khâu then chốt gây chậm trễ và giảm hiệu suất vận tải cơ giới là xếp dỡ hàng hóa và chỉ huy xe tránh nhau trên các tuyến đường hiểm trở, đèo dốc. Địch cũng tập trung đánh phá vào những điểm yếu này, khiến công tác tổ chức chỉ huy vận tải càng trở nên cấp thiết để giải quyết triệt để hai vấn đề trên.
Địa điểm tập kết hàng hóa, nơi xe xuất phát không chỉ là kho tàng, bến bãi mà còn là trung tâm kỹ thuật, hậu cần, nơi lái xe được nghỉ ngơi, động viên tinh thần và quán triệt nhiệm vụ trước khi lên đường. Nơi đây được ví như “bàn đạp xuất phát tiến công” của bộ đội vận tải. Do đó, giải quyết khâu xếp dỡ hàng hóa đồng bộ và hiệu quả tại khu vực này là yếu tố then chốt để đảm bảo mạch máu giao thông luôn thông suốt.
Xe tải chở hàng phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ, hình ảnh ghi lại dấu ấn lịch sử của lực lượng vận tải quân sự.
Để kiểm soát chặt chẽ và xây dựng khu vực “bàn đạp tiến công” vững chắc, chỉ huy tuyến vận tải quy định sở chỉ huy binh trạm vận tải (cấp trung đoàn) phải đóng ngay tại đầu tuyến đường, gần kho tàng, bãi xe, trạm sửa chữa và nơi nghỉ ngơi của lái xe. Điều này giúp chỉ huy nắm bắt trực tiếp tình hình, kịp thời giải quyết khó khăn, động viên chiến sĩ và đưa ra mệnh lệnh nhanh chóng, chính xác. Một số khu vực còn tổ chức quán giải khát, điểm văn nghệ nhỏ để nâng cao tinh thần chiến đấu của các lái xe trước mỗi chuyến đi.
Sự hiện diện của sở chỉ huy binh trạm tại khu vực kho tàng không chỉ tăng cường hiệu quả chỉ huy mà còn có tác động tâm lý, thúc đẩy lực lượng xếp dỡ làm việc nhanh hơn. Các chỉ huy thường xuyên kiểm tra thực tế, phát hiện và khắc phục kịp thời các trở ngại, tạo động lực thi đua hoàn thành nhiệm vụ cho cả lái xe và lực lượng xếp dỡ.
Về chỉ huy xe trên đường, kinh nghiệm từ các năm trước đã định hình tổ chức trạm barie. Các trạm này thường được đặt ở ngã ba, ngã tư đường hoặc hai đầu trọng điểm vượt đèo, đường một chiều, ngầm, phà. Ban đầu, trạm chỉ làm nhiệm vụ điều chỉnh giao thông, nhưng trong chiến dịch Điện Biên Phủ, nhờ hệ thống thông tin hữu tuyến thông suốt, trạm barie trở thành trạm chỉ huy vận tải trên đường.
Trạm barie thực chất là phân chi sở chỉ huy của tuyến, nơi tiếp nhận báo cáo, nắm tình trạng từng xe và truyền đạt mệnh lệnh từ sở chỉ huy. Các mệnh lệnh có thể bao gồm thay đổi thứ tự ưu tiên hàng hóa, điều tiết xe đi trước, nhường đường, thậm chí thay đổi mặt hàng vận chuyển tùy theo tình hình chiến sự. Vị trí của trạm chỉ huy giao thông ngày càng quan trọng, đặc biệt trong việc chỉ huy xe vượt trọng điểm. Trạm phối hợp với công binh mở rộng đường tránh trên đèo, như đèo Pha Đin dài 30km, giúp giảm thiểu thời gian chờ đợi của đoàn xe.
Để nâng cao hiệu suất vận tải, tổ chức thông tin liên lạc đóng vai trò then chốt, kết nối sở chỉ huy tuyến với các trạm chỉ huy vận tải, “bàn đạp xuất phát tiến công” và các đơn vị xe, pháo binh, công binh. Chỉ huy vận tải cơ giới đòi hỏi nắm bắt tình hình tức thời tại mọi điểm để xử lý sự cố. Dù đã có phương án từ trước, nhưng mỗi tình huống cụ thể đòi hỏi người chỉ huy phải linh hoạt điều chỉnh, sử dụng điện thoại hoặc vô tuyến điện để ra mệnh lệnh, động viên và hướng dẫn cấp dưới.
Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, lần đầu tiên tại Sơn La, một tuyến vận tải cơ giới gần 100km được bảo vệ bởi tiểu đoàn pháo cao xạ 37 ly cơ động. Tiểu đoàn này phục kích, bắn rơi máy bay địch, trong đó có cả máy bay B57, tạo khí thế phấn khởi và yên tâm cho toàn tuyến, đặc biệt cho các lái xe tranh thủ đi sớm về muộn. Mọi hoạt động của các binh chủng đều xoay quanh nhiệm vụ vận tải, tạo điều kiện tối đa cho xe hoạt động hiệu quả nhất.
Trong những ngày đông xuân Điện Biên Phủ, sương mù dày đặc trên các đèo cao. Chỉ huy vận tải đã nghiên cứu quy luật thời tiết, hoạt động của máy bay địch để điều phối xe tranh thủ vượt trọng điểm. Câu khẩu hiệu “Chiều đi sớm, sáng về trưa, mưa lâm râm đi cả ban ngày” ra đời, thể hiện tinh thần tranh thủ thời tiết để vận chuyển hàng hóa. Tuy nhiên, thời tiết Điện Biên Phủ cũng có những diễn biến bất ngờ, đòi hỏi sự linh hoạt và ứng phó kịp thời.
Cơ quan tham mưu vận tải luôn theo sát tình hình, chỉ huy các lực lượng bảo đảm cho từng lái xe, từng chuyến xe vận chuyển nhanh nhất, nhiều hàng nhất ra tiền tuyến. Công tác tổ chức chỉ huy vận tải thực chất là tổ chức chỉ huy chiến đấu hiệp đồng binh chủng, bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ vận chuyển trung tâm của chiến dịch.
Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, các cơ quan tham mưu, binh trạm và “bàn đạp xuất phát tiến công” được kết nối bằng mạng thông tin điện thoại vững chắc, cùng với việc xây dựng các đại đội xe mạnh, gọn nhẹ. Đó là những kinh nghiệm quý báu về tổ chức vận tải trong chiến dịch lịch sử này.
Công tác vận tải trong chiến dịch Điện Biên Phủ đạt được thành công lớn, đặc biệt là vận chuyển thương binh bằng cơ giới trên tuyến đường dài. Trong điều kiện tác chiến vùng rừng núi, xa hậu phương, Tổng cục Cung cấp Tiền phương đã đề ra phương châm “Vừa đánh vừa chuyển thương binh, chuyển liên tục, thường xuyên, kết hợp chuyển thương binh và điều trị dọc đường”. Để thực hiện phương châm này, việc kết hợp vận chuyển ô tô theo hình thức “khi lên tải gạo, khi về chuyển thương” được áp dụng, vì không đủ xe chuyên dụng và yêu cầu an toàn được đặt lên hàng đầu.
Xe tải chở thương binh, một nhiệm vụ nhân đạo quan trọng của lực lượng vận tải trong chiến tranh.
Đến những ngày cuối chiến dịch, dù mưa lớn, những thương binh Điện Biên đã được đưa về an dưỡng và điều trị tại các bệnh viện vùng đồi cọ rừng chè. Đó là thành tích vận chuyển thương binh lớn nhất, chủ yếu bằng cơ giới, trong thời gian ngắn nhất so với các chiến dịch trước đó.
Nội dung: NGUYỄN AN
Trình bày: NGỌC DIỆP
Ảnh: Bảo tàng chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, TTXVN
(Bài viết đăng trong cuốn “50 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ: Điện Biên Phủ – hợp tuyển công trình khoa học, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật, 2005)
