Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) từ lâu đã được biết đến là vựa lúa và thủy sản trù phú của cả nước, đóng góp tới 40% giá trị sản xuất nông nghiệp của Việt Nam vào hoạt động xuất nhập khẩu. Tuy nhiên, một nghịch lý tồn tại là có đến 75% lượng hàng hóa xuất nhập khẩu của khu vực này lại đang được vận chuyển bằng đường bộ, gây ra nhiều áp lực lên hạ tầng giao thông và làm gia tăng chi phí logistics. Trong bối cảnh đó, việc khai thác hiệu quả tiềm năng vận tải thủy của ĐBSCL, đặc biệt là tuyến vận tải kết nối với các cảng biển lớn như Cái Mép và Cát Lái, trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Bài viết này sẽ phân tích những lợi ích vượt trội của tuyến vận tải thủy tiềm năng này, đặc biệt trong việc tối ưu hóa hoạt động vận tải hàng hóa bằng xe tải từ Tiền Giang và các tỉnh ĐBSCL đến Cát Lái và ngược lại.
Lợi ích vượt trội từ tuyến vận tải thủy Cát Lái – Tiền Giang
Hiện tại, hàng hóa từ ĐBSCL muốn xuất khẩu hoặc trung chuyển thường phải đi đường vòng qua các tuyến sông hiện hữu, hoặc phụ thuộc lớn vào đường bộ để đến các cảng khu vực TP.HCM và Cái Mép – Thị Vải. Điều này không chỉ làm tăng chi phí vận chuyển mà còn kéo dài thời gian, gây ùn tắc giao thông và gia tăng khí thải. Tuyến vận tải thủy mới, kết nối ĐBSCL với cảng nước sâu Cái Mép và Cát Lái thông qua kênh Quan Chánh Bố, được kỳ vọng sẽ mang lại một cuộc cách mạng trong ngành logistics khu vực.
Theo Hiệp hội Đại lý và Môi giới hàng hải Việt Nam (Visaba), tuyến vận tải thủy mới này có thể rút ngắn chiều dài tuyến đường vận chuyển từ ĐBSCL đến Cái Mép và Cát Lái xuống chỉ còn khoảng 200km. Điều này đồng nghĩa với việc giảm đáng kể chi phí vận chuyển, ước tính có thể giảm từ 7 triệu đồng/Teu xuống còn khoảng 3 triệu đồng/Teu, tức là giảm tới 60 – 70% chi phí logistics. Bên cạnh đó, thời gian vận chuyển cũng sẽ được rút ngắn, giúp hàng hóa lưu thông nhanh chóng hơn, giảm thiểu rủi ro và tăng tính cạnh tranh cho doanh nghiệp.
Một lợi ích quan trọng khác của tuyến vận tải thủy là khả năng giảm tải cho đường bộ. Với lưu lượng hàng hóa lớn được chuyển sang đường thủy, áp lực lên các tuyến quốc lộ, đặc biệt là các tuyến đường kết nối Tiền Giang và các tỉnh ĐBSCL với Cát Lái, sẽ giảm đi đáng kể. Điều này không chỉ giúp giảm ùn tắc giao thông, tai nạn giao thông mà còn kéo dài tuổi thọ của hạ tầng đường bộ, giảm chi phí duy tu, bảo dưỡng. Đặc biệt, đối với các doanh nghiệp vận tải xe tải tại Tiền Giang, việc giảm ùn tắc trên các tuyến đường chính sẽ giúp tối ưu hóa thời gian và hiệu quả hoạt động vận chuyển.
Cảng Cái Mép và Cát Lái: Cửa ngõ xuất nhập khẩu trực tiếp cho hàng hóa ĐBSCL
Cảng nước sâu Cái Mép đã khẳng định vai trò là cửa ngõ xuất nhập khẩu trực tiếp của Việt Nam với thế giới, có khả năng tiếp nhận các tàu mẹ kích thước lớn đi thẳng đến châu Âu, châu Mỹ mà không cần trung chuyển qua các cảng khác trong khu vực. Việc kết nối ĐBSCL với Cái Mép thông qua tuyến vận tải thủy mới sẽ giúp hàng hóa nông sản, thủy sản của khu vực tiếp cận trực tiếp với thị trường quốc tế một cách nhanh chóng và hiệu quả.
Cảng Cát Lái, với vị trí chiến lược tại cửa ngõ phía Đông TP.HCM, là một trong những cảng container lớn nhất Việt Nam. Cát Lái đóng vai trò quan trọng trong việc trung chuyển hàng hóa nội địa và quốc tế, đặc biệt là khu vực phía Nam. Tuyến vận tải thủy kết nối ĐBSCL với Cát Lái sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa từ ĐBSCL đến Cát Lái để phân phối đi các tỉnh thành trong cả nước, hoặc ngược lại, tiếp nhận hàng hóa từ Cát Lái về ĐBSCL. Sự kết hợp giữa vận tải thủy và xe tải sẽ tạo ra một hệ thống logistics đa phương thức hiệu quả, đáp ứng nhu cầu vận chuyển đa dạng của khu vực.
Giải pháp đồng bộ để tuyến vận tải thủy Cát Lái – Tiền Giang vận hành hiệu quả
Để tuyến vận tải thủy mẫu kết nối ĐBSCL với Cái Mép và Cát Lái phát huy tối đa hiệu quả, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện. Trước hết, cần đầu tư vào đội tàu chuyên dụng, đặc biệt là các sà lan SB có khả năng chở từ 200-300 container, phù hợp với điều kiện khai thác trên tuyến kênh Quan Chánh Bố và các tuyến sông tại ĐBSCL. Các sà lan này cần được thiết kế để tối ưu hóa khả năng xếp dỡ container, đảm bảo an toàn hàng hải và hiệu quả kinh tế.
Bên cạnh đó, việc nâng cấp hạ tầng cảng và ICD (cảng cạn) tại khu vực ĐBSCL cũng đóng vai trò quan trọng. Các cảng như Giao Long (Bến Tre), Mỹ Tho (Tiền Giang), Mekong (Vĩnh Long), Cao Lãnh, Sa Đéc (Đồng Tháp), Mỹ Thới (An Giang), Thốt Nốt, Trà Nóc, Cái Cui (Cần Thơ), Vinalines Hậu Giang… cần được đầu tư nâng cấp trang thiết bị xếp dỡ, kho bãi, hệ thống quản lý để đáp ứng nhu cầu tiếp nhận và xử lý hàng hóa ngày càng tăng. Đồng thời, cần phát triển hệ thống trung tâm logistics và depot vệ tinh tại các vị trí chiến lược trong khu vực ĐBSCL để thu gom, tập kết hàng hóa từ các khu công nghiệp, vùng sản xuất nông nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa bằng đường thủy.
Về chính sách, Nhà nước cần có những cơ chế hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp tham gia khai thác tuyến vận tải thủy mới trong giai đoạn đầu, có thể là các chính sách ưu đãi về phí, lệ phí, thuế, hoặc hỗ trợ đầu tư đội tàu, hạ tầng. Điều này sẽ giúp giảm bớt rủi ro cho doanh nghiệp, tạo động lực để họ mạnh dạn đầu tư và khai thác tuyến đường, góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành vận tải thủy và logistics khu vực ĐBSCL.
Kết luận
Tuyến vận tải thủy kết nối ĐBSCL với cảng Cái Mép và Cát Lái qua kênh Quan Chánh Bố mở ra một hướng đi mới đầy tiềm năng cho ngành logistics khu vực. Với những lợi ích vượt trội về chi phí, thời gian, khả năng giảm tải cho đường bộ và kết nối trực tiếp với các cửa ngõ xuất nhập khẩu lớn, tuyến đường này hứa hẹn sẽ là giải pháp vận tải tối ưu cho hàng hóa từ ĐBSCL, đặc biệt là các tỉnh như Tiền Giang, đến Cát Lái và các khu vực kinh tế trọng điểm khác. Để hiện thực hóa tiềm năng này, cần có sự chung tay, phối hợp của các cấp, các ngành, từ việc đầu tư hạ tầng, đội tàu, đến việc xây dựng chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp khai thác hiệu quả tuyến vận tải thủy Cát Lái – Tiền Giang, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội của vùng ĐBSCL và cả nước.
